85

Przydatność falsyfikacjonizmu K. R. Poppera w badaniach psychologicznych

KRYTERIUM DEMARKACJI

Jerzy Brzeziński rozpoczyna swój podręcznik metodologii od zdania: „Zacznijmy od tego, że psychologia jest nauką i to nauką empiryczną” (Brzeziński, 2002, s. 15). Z punktu widzenia psychologii takie stwierdzenie jest jednoznaczną deklaracją przynależności do honorowego klubu. Jego członkami są nauki empiryczne. Przynależność do owego klubu nobilituje, o czym świadczy między innymi duży społeczny autorytet nauki (Amsterdamski, 1973). Ale nie chodzi tu tylko o autorytet; tfcodzi o wartość znacznie większą. Jest nią prawda. Nauka dąży bowiem do poznania prawdy, nawet jeśli w swych poszukiwaniach zdarza się jej błądzić. Bodaj najhardziej radykalni w swym zaufaniu wobec nauki byli członkowie Koła Wiedeń-•• ego (Miś, 1998). Moritz Schlick twierdził, że nauka jest władna odpowiedzieć na wszystkie sensowne pytania, jakie człowiek w ogóle może sobie postawić (Buczyń-fka. 1960). Przynależność do klubu nauk empirycznych stwarza zatem nadzieję na dotarcie do prawdy, dzięki stosowaniu wypracowanych przez naukę metod. Co jest jednak kryterium przynależności? Jak wygląda pieczęć, która upoważnia do posługiwania się tytułem nauka empiryczna? Jak odróżnić członków szacownego Wubu od szarlatanów, chcących podstępnie korzystać ze splendorów i szacunku? Jeśli psychologię uznamy za naukę, pytanie brzmieć będzie: Co jest kryterium odróżniającym psychologię od niepsychologii? Zakładamy tu - co wprawdzie oczywiste nie jest, ale stanowi zupełnie inny problem - że wiemy, co jest przedmiotem psychologii (Stachowski, 2000a). Pytanie brzmi zatem, jak odróżnić naukową refie iesję nad - na przykład - poznawaniem, odczuwaniem i zachowaniem człowieka •d refleksji nienaukowej?

Ryszard Stachowski pisze: „Droga psychologii do nauki prowadzi przez bramę •etody empirycznej” (Stachowski 2000a, s. 16). To metoda właśnie, nie zaś przedmiot. decyduje o przynależności do klubu nauk empirycznych. Na czymże jednak polegać ma owa metoda? Jest to jedno z najbardziej istotnych pytań, stawianych li filozofii nauki. Odpowiedź na nie nazywana jest kryterium demarkacji, czyli kryterium odróżniające naukę od nienauki. Odpowiedź na to pytanie wyznacza granicę nauki, zatem również granicę psychologii jako nauki. Czy wszystkie r-^kcje psychologiczne znajdą się wewnątrz wyznaczonego obszaru, czy też linia łiemarkacyjna podzieli to, co jeszcze dzisiaj nazywane jest psychologią, na na-■kę i nienaukę? Są to pytania doniosłe, o daleko idących konsekwencjach, również praktycznych. Rozstrzygnąć ich tu nie sposób, a nawet samo zamierzenie byłoby nader zuchwałe. Przedstawiona zostanie jednak w tym kontekście propozycja metodologiczna Karla Poppera. Może on być przewodnikiem po terenach, których granice, zatem również i mapy, nie są nam znane. Jest to przewodnik, jak się oka-

85