apoptoza040

v-FLIP indukowanej przez receptory Fas/CD95, TNF-R1, DR3 i DR4. Odpowiedniki v-FLIP w komórkach ludzkich (poza symbolem cFLIP) opisywano w różnych laboratoriach następującymi nazwami: usurpina, FLAME-1, I-FLICE, Casper, CASH, MR1T, CLARP [267]. Wykazano, że gen c-FLIP jest usytuowany na chromosomie 2q33-34, w segmencie liczącym około 200 000 pz, wspólnie z genem kodującym kaspazę-8 i -10, co sugeruje, że geny te ewoluowały przez duplikację (cyt. wg [141]). Transkrypcja genu prowadzi do kilku wariantów mRNA, z których dwa kodują tzw. długą (ang. Iong) i krótką (ang. smali) formę polipep-tydu, tj. FLIPl i FLIPs. W strukturze FLIPl odnajduje się znaczną homologię z prokaspazą-8 (m.in. 2 domeny DED, podjednostka większa i mniejsza), z wyjątkiem braku centrum katalitycznego. Natomiast FLIPs cechuje obecność dwóch DED, w czym przypominają v-FLIP, oraz krótkiego segmentu C-końcowego, różniącego je od FLIPl [141]. Funkcję tych inhibitorów wiąże się z ich bezpośrednim oddziaływaniem z białkami szlaków apo-ptotycznych, m.in. z kaspazą-8, -10, -3, białkami adaptorowymi FADD, TRAFI, TRAF2 oraz Bcl-Xi. Mimo kontrowersyjnych opinii dotyczących działania FLIP wyłania się niepełny zapewne schemat ich aktywności, która przejawia się wiązaniem FLIPl z białkiem FADD w kompleksie DISC, uniemożliwiając wiązanie z nim prokaspazy-8 i jej następczą aktywację. Z kolei FLIPs oddziałują bezpośrednio z prokaspazą-8 hamując możliwość jej aktywacji [141, 267].

23.6.3. Inne białka

Do ważniejszych białek wewnątrzkomórkowej regulacji apoptozy indukowanej czynnikami stresogennymi jak uszkodzenia DNA, promieniowanie, hipoksja, stres oksydacyjny czy aktywacja onkogenów należy produkt genu p53 [116, 169, 225].

Pojawienie się uszkodzeń materiału genetycznego prowadzi do wzrostu poziomu białka p53, które „przejmuje decyzję” o losie komórki, tj. zatrzymaniu w fazie Gi czyjej samounicestwieniu, w zależności od rozmiaru uszkodzeń w DNA. Gen p53 usytuowany w chromosomie 17pl 3.1 należy do supresorów transformacji nowotworowej; jego zmutowaną formę wykrywa się w ponad połowie nowotworów u ludzi [90]. Aktywnym produktem tego genu jest fosfoproteina p53, która funkcjonuje w jądrze komórkowym w formie tetrameru o krótkim okresie połowicznego rozpadu (ok. 20 min). Mutacje w genie p53 „wydłużają” czas życia produktu jego ekspresji nawet do kilkunastu godzin. Bliższe informacje na temat struktury i funkcji białka p53 można spotkać w przeglądach zarówno w języku polskim [94, 116, 135], jak i w języku angielskim [70, 169]. Białko p53 reprezentuje regulator aktywujący bądź hamujący transkrypcję wielu genów. Białko to aktywuje transkrypcję m.in. genu WAFl (ang. wild-type 53-activatecł fragment 1). Natomiast białko p2P^VAH kodowane przez ten gen oddziałuje z kinazami zależnymi od cyklin hamując ich aktywność i blokuje, w zależności od stopnia uszkodzenia DNA, wejście komórki w fazę S oraz przejście z fazy G2 do mitozy. To zapewnia enzymom reperacyjnym szansę naprawy błędów materiału genetycznego komórki. W przypadku nieskutecznej naprawy. p53 „kieruje” komórkę na drogę apoptozy.

Aktywność p53 jako regulatora cyklu komórkowego i apoptozy wynika z podstawowej jego właściwości, tj. zdolności do wiązania się ze specyficzną sekwencją w DNA, opisywaną jako p53 RE (ang. p53 responsive element) [70]. Poza wspomnianym genem WAFl p53 aktywuje transkrypcję genów GADD45, SI A FI _y hamujących cykl komórkowy [94, 192]. Podwyższony poziom p53 w komórce aktywuje transkrypcję genów związanych z indukcją i regulacją apoptozy, w tym