Bauman06

156

Socjologi*

N*tura

i kultura

157

1

Instrumentem, który zapewnia tę osobliwą korespondencję pomiędzy strukturami rzeczywistości społecznej a kulturowo ukształtowanymi zachowaniami, jest kod kulturowy. Domyślacie się już zapewne, że kod ów jest przede wszystkim systemem odniesień i opozycji, a odnoszone do siebie są w nim znaki — czynniki wzrokowe, słuchowe, dotykowe, węchowe, takie jak różnobarwne światła, elementy ubioru, napisy, ustne stwierdzenia, intonacjo, gesty, wyrazy twarzy, zapachy itd. które wiążą zachowania z ich społecznymi kontekstami. Znaki wskazują, by tak rzec, naraz w dwóch kierunkach: na intencję aktorów i na społeczną rzeczywistość, w której rozgrywa się dana akcja. Żaden z tych elementów nie jest prostym odzwierciedleniem drugiego, żaden 2 nich nic jest ważniejszy od drugiego. Powtórzmy raz jeszcze, że istnieją tylko we wzajemnym powiązaniu, które zapewniane jest przez kod kulturowy.

Wyobraźmy sobie, na przykład, napis na drzwiach do budynku; „Wejście wzbronione”. Zauważyliście zapewne, że zakaz taki widnieje z. reguły tylko po jednej stronic drzwi, które najczęściej nic są zamknięte na klucz (gdyby nic można ich było otworzyć, nic miałby także sensu zakaz). Nakaz nic nie mówi o „obiektywnym stanie drzwi", jest więc bardziej instrukcją, mającą stworzyć i utrzymywać pewną sytuację, która inaczej by nic zaistniała. Słowa „Wejście wzbronione" mają odróżnić dwie strony drzwi, dwie kategorie ludzi, którzy podchodzą do drzwi z przeciwnych stron, a także dwa rodzaje zachowań, których się od nich oczekuje lub na które się im pozwala. Przestrzeń rozpościerająca Się drzwiami jest zamknięta przed ludźmi, którzy zbliżają się do n»c od oznakowanej strony, tych jednak, którzy są „w środku og« niczenic takie nic obowiązuje. Napis wyraża ową różnicę. niemu powstaje podział jednorodnej przestrzeni oraz rozdzic cm ludzi na dwie grupy.    . -_u

Kulturowe formowanie ludzkich jednostek polega na wpAI¹¹^ im wiedzy o kodzie kulturowym, uczeniu czytania znaków umiejętności ich wyboru i prezentacji. Wszyscy prawidłowo uczeni ludzie potrafią bezbłędnie rozpoznać wymogi i ^0CIC nia, które wiążą się z daną sytuacją, na co odpowiadają ^w> j^_t0. właściwego wzorca zachowań. I odwrotnie: wszyscy ^uk!v/'‘

wafli kulturowo ludzie potrafią nieomylnie sięgnąć po taki sposób ^chowania, który zrodzi zaplanowaną przez nich sytuację. Ten, kio zna kod, zarazem zwrócony jest w dwie strony, a światła uliczne są dobrym przykładem owej dwustronności. Czerwone światło informuje kierowców, że nic wolno w tej chwili przekraczać przecznicy, do której właśnie się zbliżają, zarazem ,-ednak sprawia, iż. zatrzymują swe pojazdy, przecznica przeto atomie zostaje zamknięta dla ruchu z ich kierunku, co prawdziwą czyni informację, której zielone światło dostarcza w tej samej chwili innym kierowcom.

Kod działa, oczywiście, tylko wtedy, kiedy wszystkie osoby uczestniczące w danej sytuacji poddane były temu samemu przyuczeniu kulturowemu. Wszystkie w podobny sposób musiały nauczyć się, jak czytać kod kulturowy i jak z niego korzystać; W przeciwnym wypadku znaki nic byłyby postrzegane jako znaki. # osób je widzących nic odsyłałyby do odpowiednich obiektów czy zachowań, albo też. zostałyby zrozumiane w inny, być może, przeciwstawny sposób. Zamierzona koordynacja nie doszłaby do datku, a poczynania różnych ludzi zaczęłyby ze sobą kolidować (wystarczy pomyśleć, co by się stało, gdyby kierowcy odmiennie ^l!»crprctowali znaczenie zielonego i czerwonego światła albo też frtyby niektórzy z nich białe światła umieszczali z tyłu wozów, ³ czerwone na przod/.ic). Każdy, kto po raz pierwszy znalazł się na jWelni lub w urzędzie bądź wyjechał na wakacje do egzotycznego doświadczył na sobie owej nieprzyjemnej prawdy. Miłe Czucie bezpieczeństwa, bycia u siebie w domu, które wiąże się ze potnym otoczeniem, wyrasta właśnie z drobiazgowej znajomości ^Wu kulturowego, a także z uzasadnionych i potwierdzających się ttkiwań, iż wszyscy dookoła posiadają taką samą wiedzę, -flajoiność kodu to tyle co ro z u mienie znaków, a z kolei mieć znaki, to wiedzieć, jak postępować w sytuacji, kiedy Zjawiają, a także jak ich użyć, aby wytworzyć taką sytuację, wtedy, kiedy potrafię działuć skutecznie, czyli zapcw-^ koordynację pomiędzy strukturami sytuacji i zachowań. Ro-^ ^Ł’^n,c °picra się przeto na podwójnej selekcji, albowiem znak j ^ ^{a 0s}°by, które go interpretują, do szczególnego kontekstu i^s2czeg6łncgo postępowania.