ble09

udźwięcznieniem oraz synchronicznością. Najczęściej występującymi głoskami są tylnojęzykowe, jako wyćwiczone w okresie melodii (kiedy język w pozycji leżącej przesuwa swą masę w kierunku podniebienia miękkiego) lub głoski o nieskomplikowanym układzie ruchów artykulacyjnych.

5.3. BUDOWA I SPRAWNOŚĆ NARZĄDÓW ARTYKULACYJNYCH BADANYCH DZIECI

Badano możliwość wydobywania przez dziecko głosu, czyli umiejętność wprowadzenia w drgania fałdów głosowych. Tylko jedno dziecko nie wykształciło umiejętności wydawania dźwięków.

Z powodu trudności w badaniu pojemności płuc spirometrem ograniczono się do analizy dokumentów lekarskich podających centymetrową skalę obwodu klatki piersiowej (co potwierdzają badania B. Łuczak 1994, s. 59-75). Wynikało z nich, iż układ oddechowy dzieci z autyzmem wskazuje prawidłowość (nawet przewyższa średnią krajową).

Układ artykulacyjny badano przy pomocy kwestionariusza umiejętności prawidłowego funkcjonowania mięśni ust, policzków i języka. Dokonywano również oceny budowy żuchwy w celu eliminacji przypadków zaburzeń związanych z wadą budowy. Prowadzone badania ukazują funkcjonowanie narządów artykulacyjnych, w których zgodnie z wiekiem zwiększa się proporcjonalnie umiejętność wykonywania ruchów skoordynowanych. Zaznaczyć należy, iż umiejętności praksji oralnej ust, języka i mięśni policzków dotyczące poszczególnych ruchów są istotnie ograniczone w poszczególnych etapach rozwojowych. Ograniczenia dotyczą przede wszystkim ruchów precyzyjnych języka i w dużym stopniu warg i policzków, takich jak tworzenie różnego rodzaju ruchów języka. Wraz z wiekiem oraz pod wpływem interwencji logopedycznej niekorzystne tendencje zmniejszają się, co potwierdzają również badania odnoszące się do artykulacji. Badania te ukazują wagę pracy logopedycznej z dzieckiem przejawiającym dysfunkcję mowy o cechach autyzmu, a także uświadamiają istotną rolę układu artykulacyjnego. Zwrócono również uwagę na ocenę warunków ortodontycznych.

Dzieci, u których przeprowadzono analizę budowy tego układu, nie miały zmian uniemożliwiających prawidłowe wydawanie dźwięków. Nie zaobserwowano znacznych zmian morfologicznych podniebienia ani anomalii dotyczących wiązadełka nasady języka. U połowy z nich występowały nieprawidłowości zgryzu polegające na braku stykania się łuków zębowych. Z przeprowadzonego wywiadu wynikało, że deformacja nastąpiła najprawdopodobniej z powodu przedłużającego się karmienia butelką i podawania smoczka. W jednym przypadku zaobserwowano dysfunkcję wysokości budowy podniebienia (tzw. typ gotycki). W f 0 przypadkach były one znacznie wysklepione.

Umiejętności w zakresie praksji oralnej

— i .0.	Wyszczególnienie	Poniżej 7 roku życia	Powyżej 7 roku życia	Razem
\	Badania mięśni warg i policzków
\	uśmiech obustronny	17	37	54
2	uśmiech jednostronny	7	16	23
3	wysuwanie warg (ryiekl	10	20	30
' 4	cmokanie	łl	15	26
5	zakładanie wargi górnej na dolna	2	19	21
6	zakładanie wargi dolnej na górna	8	!4	22
7	parskanie	8	17	25
n	Badanie mięśni języka
8 . -	wysuwanie	12	32	44
9	unoszenie do dziąseł	10	15	25
10	liczenie zębów	/	6	13
11	oblizywanie dziąseł	6	10	16
\2	unoszenie do nosa	4	16	20
■ 5 3; .	wysuwanie na brodę	3	11	14
14	łopatka	1	7	8
rs'	grot	1	5	6
16	przejście z łopatki do grota	1	4	5
17	rulonik	1	6	i
18	ly2ee?ka	1	5	6
19	szvbkość ruchów	-	5	5
20	unoszenie pomiędzy kącikami ust	-		! 5
i tu	Liczba dzieci biorących udział w badaniach	18	37	1 55

Źródło: Badania własne

Tabela 15

Ocena ortodon tyczna

		do 7 lat				7 łat i powyżej
Budowa układu ortodontycznego				Razem				Razem
		Dz.	Chi.	Licz ba	%	Dz.	Chi.	Liczba	%	Dz.	Chł	Liczba	%
	prawidłowy	3	7	10	55%	1	13	14	38%	4	20	24	44%
Zgryz	przesunięty		5	5	28%	12	10	22	59%	12	15	27	49%
	otwarty	2	i	3	16%	1		ł	3%	3	1	4	7%
	Razem	5	13	18	100	14	23	37	100	19	36	55	100
	prawidłowe	3	13	16	89%	8	20	28	76%	11	33	44	80%
Pod nie-	wysokie	2	0	2	11%	5	3	8	21%	7	3	10	18%
bierne	gotyckie	0	0	0	0%	i	0	1	3%	i	0	1	2% ;
	Razem	5	13	18	100	14	23	37	100	19	36	55	100
	prawidłowe	A	10	15	83%	12	20	32	86%	17	30	47	85%
Uzębić-	próchnica	0	3	3	17%		“i	4	11%	2	5	7	13%
nie	ubytki	0	0	0	0%	0	1	l	3%	0	i	I	2%
	Razem	5	13	18	100	14	23	37	100	19	36	55	100

Źródło: Badania własne

121