CAM02221

m

■

to stronach ^reżeli w obsiałyby być rzedłużenie je w życiu, li znakami, ści w kon-

zie pewnej dwu form, zadku wy-oprzednim lieżi bocz-

▼

W sprawą nieistotną, skoro nie starają się temu zapobiec przez uprzednie odwrócenie rysunku na płycie. W rycinach Picassa jego własny podpis bywa często odwrócony. W ten sposób podkreśla się spontaniczność artysty, tym chętniej objawianą, że obecnie w rysunku i grafice wyżej się ceni dynamiczność, niezależność i oryginalność formy niż dbałość o detal czy subtelną harmonię. Trudno przypuszczać, aby artysta zgodził się na odwrócenie starannie skomponowanego obrazu. (Jako dowód na to, że różnica w odbiorze wizualnym stron w całościach asymetrycznych jest objawem kulturowym wtórnym, może też posłużyć fakt, iż dzieci i osoby niezbyt biegłe w piśmie piszą często litery N i S w odwrotną stronę. We wczesnośredniowiecznych napisach łacińskich również często spotykamy się z odwróceniem tych dwóch liter. Widocznie różnica wartości dwu przekątnych kierunków nie jest na tyle wyraźna, aby prawidłowa forma mogła się utrwalić w pamięci bez stałej praktyki motorycznej.)

B”, gdzie jącą, a nie )bnie, jak ustępujący i, musimy m jest jej pozycjach idzie j'dy-ekspresję. aczać coś potocznie wybitnych ików, od-jlyty, jest

Jeżeli zaś prawa i lewa strona mają istotnie różne wartości, jak można wytłumaczyć fakt, że artyści pozwalają na odwrócenie swoich obrazów? W niektórych kontekstach wybór rzekomo niewłaściwej strony może być zabiegiem celowym, zmierzającym do osiągnięcia szczególnego efektu wzmocnionego treścią obrazu. Jeżeli z linią przekątną, biegnącą z lewej dolnej ku prawej górnej stronie, przywykliśmy kojarzyć wartość wstępującą, podczas gdy jej odwrotny odpowiednik daje efekt zstępowania, to malarz, który by przedstawił postaci wspinające się po zboczu biegnącym z lewego górnego rogu w prawo w dół, nada tej wspinaczce walor napięcia i wysiłku. Odwrócenie takiej kompozycji zakłóciłoby lub osłabiło efekt. Jednakże odwrócenie obrazu wydobywa nowe wartości, interesujące zarówno dla malarza, jak i dla wielu obserwatorów.

Oprócz wyżej wymienionych cech pola obrazu, takich jak spreparowane podłoże, ograniczenie powierzchni, ustawienie i kierunki, musimy się zająć, jako jednym ze środków wyrazu, również formatem znaku obrazowego. Jest nim nie tylko wymiar pola, lecz również jego kształt, proporcje i główna oś. Pominę tu rolę proporcji i kształtu pola, gdyż jest to temat bardzo szeroki, i ograniczę się jedynie do sprawy wielkości pola.

Na rozmiar obrazu mogą wpływać różne czynniki, bądź okoliczności zewnętrzne, bądź też cechy przedmiotu przedstawianego. Ogromne pomniki czy malowidła nadnaturalnej wielkości oznaczają wielkość tematu, zaś formy miniaturowe mogą być wyrazem tego co intymne, delikatne i cenne. Rozmiar może być również środkiem, dzięki któremu znak jest widziany na odległość, niezależnie od doniosłości swej treści, jak dajmy na to na

293