CCF20090319001

\A>    —'

zarówno za postawioną przez siebie hipotezą, jak też przeciw niej, oraz sprawdza dokładnie jej prawdziwość. Jeśli wykryje błąd we własnym lub cudzym rozumowaniu, przeprowadza je ponownie. Nie ulega' sugestiom innych osób, nawet gdy te osoby cieszą się dużym autorytetem, lecz poddaje w wątpliwość rozmaite stwierdzenia, dopóki nie zostaną sprawdzone.

Myślenie krytyczne jest zarazem myśleniem zdyscyplinowanym. Dyscyplina umysłu przejawia się w systematycznym stosowaniu przy rozwiązywaniu zadań ściśle określonych zasad i metod pracy. Przeciyyieństwem krytycyzmu myślenia jest jego pochopność. Wyprowadzamy wówczas wnioski na podstawie niewystarczających przesłanek, działamy szybko, bez zastanowienia i rozwagi.

Z krytycyzmem wiąże się samodzielność myślenia. Umysł samodzielny, podobnie jak umysł krytyczny, nie poddaje się łatwo czyimś sugestiom i opiniom, nie szuka gotowych rozwiązań, lecz dąży do znalezienia własnej odpowiedzi na pytanie. Samodzielność myślenia przejawia się również w umiejętności dostrzegania nowych problemów, w skłonności do twórczego poznawania otaczającego świata.

■M

ry

\

c

r

I Myślenie plastyczne i myślenie sztywne

Ważną cechą umysłu, która sprzyja skutecznemu rozwiązywaniu problemów, jest giętkość i plastyczność procesów myślowych. Polega on;J|na zdolności do przezwyciężania sztywnych nastawień w sytuacji zatłSniowej i wynajdywania nowych sposobów i metod dosto-sowanych do zmiennych warunków. Umysł giętk^|potraf i. bez trudu przechodzić od jednej czynności do długiej, stosować różnorodne ope-racje umysłowe, najbardziej przydatne w danej sytuacji. Człowiek, którego myślenie cechuje plastyczność.|rozpatruje też pjjłhIgDij z różnych punktów widzenia, umie wykryć w Badanym przedlfflocnrdub zjawisku jego różne strony i właściwości.

Przeciwieństwem umysłu giętkiego jest umysł mało plastyczny, a więc sztywny. U podstawy takiego myślenia tkwi słaba ruchliwość procesów nerwowych, która powoduje trudności przy wszelkiej zmianie stereotypów dynamicznych, skłonność do uporczywego trzymania się wciąż tych samych, wyćwiczonych sposobów postępowania.

3“

jr'

“5

o

i

•o

i~

'ś

Szybkość myślenia

Ruchliwość procesów pobudzenia i hamowania jest również warunkiem szybkości myślenia. Człowiek odznaczający się tą własnością pracuje w sposób wydajny i ekonomiczny, wykonuje sprawnie różne czynności umysłowe, nie tracąc na nie zbyt dużo czasu w stosunku tło efektmy. Szybkości myślenia nie należy utożsamiać z jego pochop-nością./Nie polega ona bowiem~na tym, że człowie ł decyduje się na pierwsze—lepsze rozwiązanie, byle zyskać na czasie, lecz uzewnętrznia się wzmożoną/ aktywnością umysłu 1 zdolnością do skupienia się na zadaniu, co właśnie pozwala na jego szybkie i skuteczne rozwiązanie.

6. ZWIĄZEK MYŚLENIA Z MOWĄ

Między mową a myśleniem zachodzi ścisły związek. Nie jest to związek tożsamości, lecz związek jedności, gdyż mowa i myślenie są procesami odrębnymi i każdy z nich posiada własne, swoiste cechy. Myślenie, jak już wiemy, może przebiegać na poziomie zmysłowo-ru-chowym lub wyobrażeniowym i wówczas jego materiałem, tworzywem, nie są wyrazy, lecz spostrzeżenia i wyobrażenia, przejawia się ono zaś wykonywaniem czynności manipulacyjnych lub innych czynności ruchowych. Zwierzęta i małe dzieci w taki właśnie sposób rozwiązują rozmaite problemy.

Jednakże z chwilą opanowania przez dziecko języka ojczystego mowa włącza się w jego czynności poznawcze i w całokształt działania. Słowo ukierunkowuje w istotny sposób procesy bezpośredniego poznawania rzeczywistości, czyli wrażenia i spostrzeżenia, nadaje odzwierciedleniu zmysłowemu charakter sensowny i świadomy.

W toku rozwoju psychicznego jednostki znaczenie mowy i języka coraz bardziej wzrasta. Na szczeblu pojęciowego odzwierciedlania otaczającego nas świata mowa staje się narzędziem myślenia. "Słowo oznacza wówczas już nie tylko jakiś jeden konkretny przedmiot, lecz całą grupę przedmiotów podobnych. Umożliwia to myślenie uogólnione o danej rzeczy, w związku z tym między pojęciem a słowem zachodzi stosunek jedności, współzależności. Jeśli rozumiemy znaczenie słowa, potrafimy manipulować w myśli pojęciem,

121