0273

Władza wykonawcza

śnie w charakterze szefa rządu, nie odpowiada przed nikim za podejmowane przez siebie decyzje, co jest równoznaczne z tym, że decyzji politycznych o znacznym ciężarze gatunkowym po prostu nie podejmuje. Jak piszą holenderscy politolodzy Rudy Andeweg i Galen Irwin, „za wszystko to, co uczyni lub powie Królowa, odpowiedzialni są przed parlamentem jej ministrowie". Większość uprawnień głowy państwa ma charakter bądź symboliczny (np. prawo ułaskawiania lub nadawania odznaczeń), bądź formalny (np. ceremonialne powierzanie misji utworzenia rządu osobie desygnowanej przez partię, która wygrała wybory). Nie oznacza to jednak całkowitej marginalizacji politycznej. Pomijając zróżnicowanie poziomu aktywności politycznej głów państwa, odgrywają one niezwykle istotną rolę w umacnianiu jedności społeczeństw (zwłaszcza wielokulturowych), działając jako ważny czynnik integracji (Belgia, Finlandia), moderator konfliktów politycznych (Hiszpania) bądź też uosobienie wspólnoty politycznej (Wielka Brytania, Skandynawia). Te właściwości głowy państwa podkreśla np. konstytucja Hiszpanii z 1978 r., stanowiąc, że król, będąc symbolem jedności i trwałości państwa („simbolo de unidad y permanencia del Estado”), rozstrzyga spory między instytucjami politycznymi oraz jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach międzynarodowych (art. 56). Przytoczony tu sposób charakteryzowania miejsca monarchy w systemie politycznym uwypukla główną cechę głowy państwa, którą jest jej polityczna neutralność oznaczająca usytuowanie ponad podziałami partyjnymi. Charakterystykę taką zawierają również niektóre konstytucje republikańskie. Tak np. art. 5 konstytucji V Republiki postanawia, że prezydent, będąc gwarantem niepodległości narodowej, integralności terytorium oraz przestrzegania umów Wspólnoty i traktatów, zapewnia przez swój arbitraż prawidłowe funkcjonowanie władz publicznych i ciągłość państwa. Zgodnie z art. 30 konstytucji Grecji z 1975 r. prezydent jest arbitrem w stosunku do instytucji Republiki. Konstytucja turecka z 1982 r. podkreśla natomiast, że prezydent zapewnia przestrzeganie konstytucji oraz regularne i harmonijne funkcjonowanie władz państwowych. Oznacza to, że głowa państwa ma być gwarantem sprawnego i zgodnego z prawem funkcjonowania całościowo rozumianego mechanizmu władzy państwowej. Analizując uprawnienia prezydentów Finlandii i Islandii, Marian Grzybowski przypisuje im cztery role ustrojowe: współokreślają oni wewnętrzną i zagraniczną politykę egzekutywy, przewodniczą procesowi budowania porozumienia międzypartyjnego (szczególnie istotnego w warunkach wysokiej polaryzacji systemu partyjnego), są liderami opinii publicznej oraz symbolizują ciągłość historyczną, integralność i niepodległość państwa.

W roli symbolu integracji i jedności politycznej występują zwłaszcza współcześni monarchowie, za którymi stoi siła wielowiekowej tradycji. Choć monarchie są

269