0295

Władza wykonawcza

Partia, która uzyskuje bezwzględną większość mandatów, może, choć nie musi, rządzić samodzielnie. W 1953 r. w Niemczech kierowana przez Konrada Adenauera chadecja mimo obsadzenia ponad połowy mandatów utworzyła koalicję z małą Partią Niemiecką, utrwalając tendencję do tworzenia gabinetów koalicyjnych bez względu na wynik wyborów. Podobna sytuacja zaistniała w 1981 r. we Francji, gdzie dysponująca bezwzględną większością Partia Socjalistyczna zawarła sojusz z komunistami. Z nowszych przykładów obrazujących takie taktyczne alianse należy wspomnieć o koalicji zawartej w 1994 r. na Węgrzech przez postkomunistyczną MSzP (208 mandatów w 386-osobowym parlamencie) z wywodzącym się z antykomunistycznej opozycji Związkiem Wolnych Demokratów (SzDSz). Na ogół jednak zwycięskie partie polityczne poszukują partnera koalicyjnego tylko wówczas, gdy same nie dysponują większością mandatów.

Jeśli wybory nie wyłonią zwycięzcy, zdolnego do stworzenia jednopartyjnego i większościowego gabinetu, co traktujemy jako pojawienie się sytuacji koalicyjnej, to możliwych jest co najmniej kilka wariantów. Jeden z nich stanowi utworzenie jednopartyjnego gabinetu mniejszościowego przez najsilniejszą partię (jest to praktyka charakterystyczna dla Szwecji, Norwegii oraz Irlandii do 1989 r.; zastosowano ją również w Meksyku w 1997 r., w Japonii w 1998 r. oraz w Turcji w 1999 r.). Możliwe jest również uformowanie jednopartyjnego gabinetu mniejszościowego przez którąś ze słabszych partii (co zdarzyło się w Danii w 1973 r. i w Kolumbii w 1998 r.). Jeżeli rząd mniejszościowy traktowany jest jako sytuacja patologiczna (a dzieje się tak w zasadzie wszędzie, z wyjątkiem trzech państw skandynawskich - Szwecji, Norwegii i Danii), to w grę wchodzić będzie stworzenie koalicji. Mamy tu na myśli utworzenie gabinetu koalicyjnego obejmującego dwie lub więcej partii i nie dysponującego poparciem większości parlamentarnej (tę praktykę odnotowujemy w Danii, Norwegii i Szwecji), utworzenie gabinetu koalicyjnego obejmującego dwie lub więcej partii i dysponującego poparciem najmniejszej z możliwych większości parlamentarnej (koalicja minimalnie zwycięska) lub też sformowanie szerokiej, „nadwyżkowej” koalicji obejmującej większą liczbę partii, niż jest to niezbędne do uzyskania poparcia bezwzględnej większości parlamentarnej (Szwajcaria, Finlandia, RFN w latach 1966-1969, Grecja wiatach 1989-1990, Chile po 1989 r.). Jeszcze innym wariantem będzie powołanie niepartyjnego, przejściowego gabinetu ekspertów (careta-ker government). Z praktyką taką spotykamy się m.in. we Włoszech, Finlandii czy Portugalii, choć stanowi ona sytuację wyjątkową i - jak się wydaje - będącą reliktem przeszłości. Nie można jednak wykluczyć takiej sytuacji w Europie Wschodniej, o czym świadczy choćby przypadek ukraińskiego gabinetu Wiktora Juszczenki,

291