0244

254    10. Władza wykonawcza

landii, jaką stanowią socjaldemokraci. Większość powojennych prezydentów Włoch to przedstawiciele partii politycznych (głównie chadecji), chociaż wybrany w 1999 r. C. Azeglio Ciampi nie jest związany z żadnym ugrupowaniem. Z br kiem powiązań prezydenta z konkretną formacją polityczną spotykamy się w niektórych krajach postkomunistycznych. Dotyczy to przede wszystkim Rosji, g~ ukształtowało się charakterystyczne zjawisko polityczne znane pod nazwą „p władzy" - reprezentujących interesy aparatu urzędniczego popierającego akt-nie rządzącego prezydenta. Można powiedzieć, że B. Jelcyn, jak i W. Putin nie liderami żadnych partii politycznych i zajmują w istocie pozycję ponad politycz mi podziałami. Z żadną partią polityczną nie byli też związani prezydenci Ukrs

L.    Kuczma, Łotwy - V. Vike-Freiberga oraz Litwy (V. Adamkus). Członkiem żac partii nie był również L. Wałęsa, choć w 1990 r. jego partyjne zaplecze stanov Porozumienie Centrum.

Zróżnicowana, z omawianego punktu widzenia, jest sytuacja prezydenta w republikach parlamentarnych. Tam, gdzie władza głowy państwa jest ogr czona, prezydenci mogą nie utożsamiać się z żadnym z bloków politycznych i lizujących o władzę. Najbardziej charakterystyczny jest przypadek Czech; oc ta odnosi się w nieco mniejszym stopniu do RFN i Wioch, gdzie kandydaci zysk^-wprawdzie partyjne rekomendacje, ale nie wywodzą się z grona czołowych lider" najsilniejszych ugrupowań, odnosząc zwycięstwo raczej silą swego autorytetu ralnego bądź zawodowego niż kwalifikacjami politycznymi. W Portugalii i Gr stanowisko prezydenta obejmują zasłużeni wieloletni premierzy (np. socjf

M.    Soares w pierwszym z tych krajów i konserwatysta K. Karamanlis w dru będący uprzednio liderami głównych partii politycznych, ale także kandyd z małych partii, będący wynikiem kompromisu politycznego (wybrany w 1995 na stanowisko prezydenta Grecji K. Stefanopoulos wywodzi się z nieistniejąc już niewielkiego ugrupowania DIANA, natomiast jego kandydatura zyskała pocie socjalistów i dysydentów z głównej partii opozycyjnej - Nowej Demokracji skupionych w ugrupowaniu POLA). Podobna sytuacja wydarzyła się w Slow: w 2002 r., kiedy prezydentem został Janez Drnovśek, pełniący funkcję premi od 1992 r. (z kilkumiesięczną przerwą w 2000 r.). W większości krajów pos" munistycznych (do znaczących wyjątków należą Czechy i Węgry) prezydentami i natomiast liderzy bądź antykomunistycznej opozycji (L. Wałęsa w Polsce w lat 1990-1995, Ż. Żelew w Bułgarii czy E. Constantinescu w Rumunii, wybrani je nią 1996 r.) bądź ugrupowań postkomunistycznych (A. Brazauskas na Lit: w latach 1993-1998, A. Kwaśniewski w Polsce od 1995 r., G. Pyrwanow w B rii i I. Iliescu w Rumunii w latach 1990-1996).

O tym, czy głowa państwa może mieć wpływ na kształtowanie polityki wt nętrznej i zagranicznej decydują nie tylko uwarunkowania prawne, ale także i niki innej natury. S. Gebethner wymienia styl sprawowania władzy, osobov i umiejętności polityczne prezydenta oraz kontekst sytuacyjny¹. Tam, g uprawnienia głowy państwa są ograniczone (w RFN, Czechach, Węgrzech czy Włoszech), prezydent może odegrać istotną rolę w kształtowaniu wizerunku paś-

1

Zob. S. Gebethner, Parlamentarne i prezydenckie systemy rządów (porównawcza anaBśm politologiczna), „Państwo 1 Prawo" 1994, nr 7-8, s. 26-28.