0240

250    10. Władza wykonawcza

nia niektórych prezydentów w republikach parlamentarnych, takich jak W1 Irlandia, Łotwa czy Słowenia, których autorytet wielokrotnie okazywał się po ny przy uśmierzaniu potencjalnych konfliktów międzypartyjnych. Również narcha holenderski (od 1980 r. królowa Beatrix) aktywnie uczestniczy w skom kowanym procesie formowania rządu, powołując samodzielnie osobę pro dzącą negocjacje międzypartyjne [formateur). Z dala od bieżącej polityki trz się natomiast monarchowie skandynawscy. W Szwecji, w myśl konstytucji z 1974 król nie posiada nawet symbolicznego prawa do wskazania kandydatury pr ra, ani do jego formalnego powołania. Z kolei instytucja monarchii nie z przywrócona w żadnym z państw Europy Środkowej i Wschodniej. Warto j w tym kontekście odnotować, że w Bułgarii w 2001 r. zdecydowane zwyci; w wyborach parlamentarnych odniósł Narodowy Ruch Symeon II, na czele kt' go stanął ostatni car tego kraju (panujący formalnie w latach 1943-1946), bę zdecydowanym zwolennikiem monarchicznej formy rządów. W latach 2001-2 pełnił on funkcję premiera, nie decydując się jednak na kroki zmierzające do kwidacji republiki.

O ile monarcha spełnia funkcję głowy państwa wyłącznie w ramach reż⁼ parlamentarnego (zob. rozdział 7), o tyle instytucja prezydenta jest charakL styczna zarówno dla parlamentaryzmu, jak i prezydencjalizinu i jego mutacjL W każdym z tych wariantów pozycja prezydenta przedstawia się odmiennie, guny wyznaczają symboliczna władza prezydenta w RFN, Czechach, Estor Łotwie, Słowacji i na Węgrzech oraz faktyczna supremacja w systemie polit nym, jaką przypisać można prezydentowi Cypru, Rosji oraz Ukrainy do 2004 Pomiędzy nimi mieszczą się republiki semiprezydenckie (Francja, Finlandia 1999 r., Rumunia) oraz „parlamentaryzm z korygującą prezydenturą” (Włc Austria, Portugalia, Grecja, Irlandia, Islandia, Bułgaria, Chorwacja, Litwa, Po i Słowenia).

Cechą charakterystyczną prezydentury - nie tylko w systemach demokraty nych - jest to, że obejmuje się ją w wyniku zwycięstwa wyborczego. W niektó reżimach parlamentarnych wyboru dokonuje parlament (Włochy, Grecja, W Czechy, Słowacja do nowelizacji konstytucji w 1998 r., Łotwa) lub - jak w RFN specjalnie w tym celu zwoływane Zgromadzenie Związkowe obejmujące, prócz putowanych do Bundestagu, delegatów rządów landów. Podobne kolegia, c tworzone na innych zasadach, funkcjonowały we Francji w latach 1958-1 oraz w Finlandii do elekcji z 1994 r. Z kolei w Estonii, kolegium wyborcze jest powoływane wówczas, gdy trzykrotnie nie powiedzie się próba wyboru prezydent przez parlament (wymagana jest większość dwóch trzecich członków Riigikogui. Składa się ono z członków parlamentu i reprezentantów wszystkich rad samorządów lokalnych (§ 79 ust. 4 konstytucji).

Wybory prezydenckie mogą być również powszechne. W Europie do klasycznych reżimów parlamentarnych, w których zastosowano takie rozwiązanie zalic się Irlandię, Austrię, Portugalię, Islandię, Polskę, Słowację od 1999 r. (w tym roku na stanowisko to został wybrany po raz pierwszy w powszechnej elekcji Rudoff Schuster), Bułgarię, Chorwację, Słowenię i Litwę. Powszechne wybory prezydenta są natomiast regułą w republikach prezydenckich i semiprezydenckich, choć nie-