0250

260

li

10. Władza wykonawcza

ruszających postanowienia konstytucji” (art. 95 konstytucji z 1991 r.). Z kolei u Litwie i Łotwie (a do 1999 r. również i w Słowacji) przewidziano możliwość zdymisjonowania prezydenta przez parlament. Jak była już o tym mowa, rozwiązanie to zostało wykorzystane przez premiera Słowacji V. Mecziara do walki z nieprzychylnym mu prezydentem M. Kovaćem w 1995 r. i stało się jednym z elementów generujących przewlekły kryzys polityczny. W wyniku nowelizacji konstytucji w 1999 r. procedura ta została zniesiona i zastąpiona możliwością zorganizowania referendum (za czym musi się wstępnie wypowiedzieć 3/5 posłów Słowackiej Izby Narodowej).

10.3. Rząd jako instytucja władzy wykonawczej

O ile głowa państwa reprezentuje państwo jako trwałą i ciągłą wspólnotę polityczny-

0    tyle rząd i stojący na jego czele premier stanowią wyraz układu sił politycznych, jaki istnieje w danym momencie. Mówiąc o rządzie (gabinecie) mamy na myśli kolegialne centrum decyzyjne, poprzez którego działania najpełniej objawia się woła partii lub koalicji określanych jako rządzące. W tym właśnie miejscu, przynajmniej w reżimie parlamentarnym, są podejmowane rozstrzygnięcia przesądzające o zasadniczym kierunku polityki zagranicznej i wewnętrznej, a programy polityczne partii, które zdobyły władzę stają się podstawą polityki państwa. Konstytucje przewidują, że rząd to kolegialny organ państwowy złożony z premiera i ministrów, ponoszący za swą działalność odpowiedzialność przed parlamentem (niekiedy także

1    przed głową państwa). Dla tego właśnie grona rezerwuje się często nazwę gabinet. W jego skład - uczestnicząc w posiedzeniach Rady Ministrów z pełnoprawnym głosem - wchodzą często również niektórzy sekretarze stanu. Z formalnego punkm widzenia, gabinet tworzą tylko premier, wicepremierzy i ministrowie, którzy ustępują ze stanowiska w przypadku utraty zaufania parlamentu. Nie zmienia to jednak faktu, że polityczna pozycja sekretarzy i podsekretarzy stanu bywa często znacząca - zwłaszcza w procesie formowania ekipy rządzącej. Wyraża się to między innyn w tym, że stanowiska te są przedmiotem międzypartyjnych przetargów, z uwagi u wiążący się z nimi dostęp do informacji oraz możność aktywnego uczestnictwa w procesie przygotowywania decyzji gabinetu. Dlatego też należy zgodzić się z oceną A. Bara, iż w hierarchicznej strukturze rządu należy wyróżnić trzy poziomy: polityczny - obejmujący zarówno gabinet, jak i zespół sekretarzy stanu, podsekretarzy stanu oraz sekretarzy generalnych, pośredni - który tworzy grupa dyrektorów generalnych (szefów departamentów) oraz administracyjno-techniczny zlożonr z urzędników ministerialnych¹. W dalszych rozważaniach pod uwagę będzie brany wyłącznie pierwszy z wyróżnionych poziomów.

W większości europejskich systemów politycznych rząd stanowi centrum decyzyjne, podejmujące podstawowe rozstrzygnięcia w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej. Podstawowe kierunki aktywności rządu to przede wszystkim wt pracowywanie inicjatyw mających na celu rozwiązanie najistotniejszych problemów politycznych, podejmowanie działań na rzecz uzyskania aprobaty większ»-

1

Zob. A. Bar, Spain. A Prlme Ministerial Gouernment, w: J. Blondel, F. Muller-Roiimiel (redJM Cablnets In Western Europę, MacMtllan Press, Houndmllls 1997, s. 117-119.