0264

274

10. Władza wykonawcza

ologicznym. Należy jednak od razu zaznaczyć, że tworzenie koalicji obejmujących większość liczących się partii politycznych (Szwajcaria, Finlandia) lub najsilniejsze z nich (Austria, Belgia) ogranicza znacznie możliwości działania opozycji, zawęża alternatywę stojącą przed wyborcami i może prowadzić do przekształceń mechanizmu funkcjonowania systemu partyjnego. Ocenę tę zdaje się potwierdzać zwłaszcza przykład Austrii, w której w 1999 r. po wieloletnich rządach „wielkiej koalicji” doszło do jej rozpadu, zaś jeden z dotychczasowych, „żelaznych” partnerów (SPÓ) przeszła na dłuższy czas do opozycji.

Kolejną zmienną charakteryzującą formowanie koalicji jest to, kto bierze udział w przetargach prowadzących do powbłania gabinetu. Nie chodzi tu jednak

0    model konstytucyjny, ale o faktycznie przestrzegane i niekoniecznie pisane standardy polityczne charakteryzujące proces decyzyjny. O to, czyjego uczestnikami są wyłącznie liderzy partyjni (Niemcy, Austria, Szwecja), czy bierze w nim także udział - i to nie tylko jako symbol - głowa państwa (Hiszpania, Holandia, Włochy. Finlandia, Litwa, Rumunia). Choć w praktyce decydujące znaczenie ma stanowisko liderów partyjnych, bywają sytuacje, w których głowa państwa akt włącza się w proces przetargów koalicyjnych. Niekiedy jest to sygnał co do kształtu koalicji, tak interpretuje się w Holandii królewską decyzję o nominacji formatora; niekiedy decyzja przesądzająca o kształcie koalicji. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w Finlandii w 1987 r., gdy prezydent M. Koivisto skłonił < zawarcia koalicji dwie opozycyjne wobec siebie partie - socjaldemokratów i kor serwatystów, przyczyniając się w ten sposób do rozwiązania impasu politycznego. Również we Włoszech decyzja Prezydenta o powołaniu o premiera może przełamywać trudności w utworzeniu wielopartyjnej koalicji, co charakteryzowało zwłaszcza sytuację w latach 80. Ogólnie można powiedzieć, że aktywność glon państwa wzrasta w wypadku, gdy wybory parlamentarne potwierdzają wzglęć równowagę sił, nie przynosząc zdecydowanego rozstrzygnięcia. Świadczą o tyi przykłady Litwy z 2000 r. oraz Rumunh z 2004 r., kiedy zwycięskie partie postko-1 munistyczne nie zdołały utworzyć rządu, który ostatecznie uformowały koalicje | partii prawicowych, zawiązane przy aktywnym udziale prezydentów.

Proces formowania koalicji gabinetowej obejmuje bądź'konsultacje odbywa-1 ne przez głowę państwa (w Szwecji jest to przewodniczący parlamentu) z lideranm frakcji parlamentarnych, bądź bezpośrednie przetargi między liderami, bądź połączenie obu tych elementów. Głowa państwa może też wyznaczać osobę prowadzącą negocjacje międzypartyjne [formatem) lub będącą łącznikiem mię nią a partiami [informateur). Choć niepisaną normą polityczną, która rządzi pr cesem formowania gabinetu jest to, by jego skład odzwierciedlał wolę wyborców, w grę wchodzą również inne czynniki, np. chęć przyspieszenia momentu powołania gabinetu lub dążenie do uformowania koalicji zapewniającej jego stabilne

1    trwałość. Dodać trzeba też, że nie zawsze interpretacja wyników wyborów je jednoznaczna. W RFN w 1969 r. chadecja, zdobywszy największą liczbę manć tów, uznała, że jest to legitymacja do utworzenia gabinetu. Tymczasem zostaWl ona odsunięta od władzy na skutek zawiązania koalicji przez jej dotychczasowego partnera z opozycyjną socjaldemokracją. O tym, że zwycięstwo, w wyborach gwarantuje możliwości zainicjowania koalicji gabinetowej przekonują się też i które partie wschodnioeuropejskie. W 1998 r. łotewska partia Partia Ludowa,