0246

256

10. Władza wykonawcza

Głowa państwa może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe w każdym momen i z dowolnej przyczyny (nie może natomiast uczynić tego przed upływem jedn roku w stosunku do parlamentu pochodzącego z przedterminowych wybór' Prezydenci V Republiki korzystają z tego przepisu, wówczas gdy chcą wykorz swój sukces wyborczy i na jego fali doprowadzić do zdobycia większości m~ tów przez swych zwolenników (uczynił tak dwukrotnie - w 1981 i 1988r.-F. terand) lub doprowadzić do zapewnienia sobie poparcia większości parlame nej przez całą kadencję. Taka decyzja jest jednak związana z pewnym ryzyk Przekonał się o tym w 1997 r. J. Chirac, który zamiast przedłużenia dor gaullistów w Zgromadzeniu Narodowym sprowokował dojście do władzy : oponentów z Partii Socjalistycznej, doprowadzając to trzeciej w historii V Re ki sytuacji cohdbitation. Z kolei w Rosji prezydent może rozwiązać parł który trzykrotnie odmówi wotum zaufania kandydatowi na stanowisko pre (przedstawianemu przez głowę państwa) lub dwukrotnie wyrazi wotum ni ści wobec rządu (art. 111 i 117 konstytucji).

Po drugie, zróżnicowany jest też udział prezydentów w procesie ustaw czym. Odwołując się do praktyki politycznej państw Ameryki Południowej, S. waring i M. Shugart rozróżniają dwa rodzaje uprawnień prezydentów w z legislacji. Pierwszy z nich można nazwać inicjatywnymi (proactwepowers). stanowią próbę ustanowienia nowego porządku prawnego; drugi - uprawa reaktywne, stanowiące odpowiedź na legislację parlamentarną (reactwe po które nastawione są na obronę istniejącego status quo¹. Przykładem uprą pierwszego rodzaju jest możność wydawania dekretów; drugiego - weto us dawcze (całkowite i częściowe). Przyznanie prezydentowi prawa wydawania kretów jest przejawem władzy pozytywnej (możliwości kreowania polityki ństwa poprzez jednoosobowe decyzje wiążące inne podmioty); prawo sprz wobec podjętych przez parlament ustaw oznacza natomiast władzę nega (możliwość blokowania decyzji). Biorąc pod uwagę zarówno uprawnienia w parlamentu, jak i rządu, powstaje problem, kiedy możemy mówić o silnej słabej prezydenturze.

Pomiaru siły prezydentury można dokonywać w różny sposób. Bodaj na' dziej rozbudowaną propozycję przedstawił T. Frye, wyróżniając 27 zmiennych r' cujących pozycję prezydenta w krajach postkomunistycznych². Podobnie pos A. Siaroff, który mierzy siłę prezydentury na podstawie następujących zmie 1) wybór w powszechnej elekcji, 2) niezbieżność terminów wyborów parłam nych i prezydenckich, 3) zakres uprawnień nominacyjnych, 4) możność przew twa w posiedzeniach rządu, 5) prawo weta, 6) prawo wydawania dekretów, 7) jaką prezydent odgrywa w polityce zagranicznej, 8) faktyczna rola w powoi; rządu oraz 9) możliwość rozwiązania parlamentu przed terminem³. W zależności

1

   M. Shugart, S. Mainwaring, Presidentialism and Democracy in Latin America: Rethinking Terms ojDebate, w: S. Mainwaring, M. Shugart (red.), Presidentialism and Democracy In Latin rica, Cambridge Univcrsity Press, Cambridge 1997, s. 41.

2

   T. Frye, A Politlcs ojInstitutional Choice: Post-Communist Presldencles, „Coinparative cal Studics", 1997, t. 30, nr 5, s. 523-552.

3

   A. Siaroff, Comparatwe Presidencies: The tnedaąuacy oj the Presidential, Semi-Presi and Parllamentary Distinclions, „European Journal of Political Research” 2003, l. 42, nr 3, s. 30