0307

Władza wykonawcza

o rozmiar koalicji, to nie potwierdza się założenie Williama Rikera o tym, że najbardziej pożądana i prawdopodobna jest koalicja minimalnie zwycięska. Pod koniec 1997 r. w 17 skonsolidowanych demokracjach, w których funkcjonowały rządy koalicyjne, koalicja tego typu występowała w 7 wypadkach (Austria, Belgia, Niemcy, Islandia, Luksemburg, Holandia i Nowa Zelandia). W sześciu krajach utworzona została koalicja nadwyżkowa (Australia, Finlandia, Francja, Izrael, Japonia, Szwajcaria). W czterech przypadkach sformowano koalicję mniejszościową (Dania, Irlandia, Wiochy oraz Norwegia). Minimalnie zwycięskie koalicje obejmują na ogół tylko dwie partie. Wyjątek stanowi Belgia, w której z uwagi na wspomnianą już zasadę parytetu etnicznego koalicję tworzą 4 partie, oraz Holandia - 3 partie. Koalicje nadwyżkowe liczą od 2 partii (Australia) do 5 (Finlandia, Francja) i 6 (Izrael). Zróżnicowana jest także liczba partii w koalicjach mniejszościowych (po 2 partie w Danii i Irlandii, 3 ugrupowania w Norwegii oraz 4 we Włoszech).

Po drugie, w latach 90. obserwujemy odejście od tradycyjnych wzorców tworzenia koalicji, tak w aspekcie ich rozmiaru, jak i na płaszczyźnie programowej. Jeśli idzie o rozmiar, to we Włoszech nastąpiło całkowite przełamanie utrwalonej praktyki tworzenia koalicji nadwyżkowych, dyktowanej chęcią przeciągnięcia przez chadecję na swoją stronę potencjalnych partnerów partii komunistycznej (w tym zwłaszcza PSI). Od 1994 r. formowane są koalicje minimalnie zwycięskie, co jednak nie przyczynia się jak na razie do zwiększenia trwałości gabinetów. Inaczej przedstawia się sytuacja w Holandii, gdzie podobne odejście od praktyki tworzenia koalicji nadwyżkowych na rzecz minimalnie zwycięskich (tendencja ta utrzymuje się od 1982 r.) spowodowało wyraźne wydłużenie czasu trwania gabinetu; obydwa gabinety funkcjonujące wiatach 90., a kierowane przez R. Lubbersa (1989-1994) i W. de Koka (1994-1998), przetrwały całą kadencję.

Zmiana wzorców kooperacji koalicyjnej dokonuje się także na płaszczyźnie programowej. Pojawiają się bowiem układy koalicyjne, które w przeszłości były absolutnie wykluczone. W tym kontekście warto wymienić kilka znamiennych przykładów. Najbardziej wymowny jest fakt zawarcia sojuszu koalicyjnego przez włoską Partię Ludową (będącą kontynuatorką chadecji) z Partią Demokratycznego Socjalizmu (wywodzącą się z partii komunistycznej) w 1996 r., co umożliwiło objęcie w 1997 r. stanowiska premiera po raz pierwszy w historii przez lidera partii wykluczonej od 1947 r. od udziału w rządzeniu (Massimo d’Allema). W 1993 r. doszło do „historycznego kompromisu” między konserwatywną Fianna Fail a socjaldemokratyczną Partią Pracy w Irlandii. Gabinet utworzony przez oba nigdy wcześniej nie kooperujące ze sobą ugrupowania uzyskał najwyższą w historii aprobatę parlamentu,

303