0301

Władza wykonawcza

Zawarcie koalicji oznacza osiągnięcie porozumienia co trzech kwestii: uczestniczących w niej partii, osoby premiera (jeśli nie jest on wyłaniany w głosowaniu powszechnym) oraz rozdziału tek pomiędzy poszczególne ugrupowania. Zgodnie z ustaleniami teorii gier, przyjmuje się, że najbardziej pożądaną jest koalicja minimalnie zwycięska (minimal winning coalition), która - jak była już o tym mowa - obejmuje najmniejszą liczbę partii potrzebną do zapewnienia sobie poparcia większości parlamentarnej. Najsilniejsze ugrupowanie bierze na siebie odegranie roli partii inicjującej, tj. określającej warunki, na których odbędzie się wejście do koalicji partii dopełniających. Na ogół partia ta obejmuje fotel premiera. "Rozdział tek ministerialny cb odbywa się natomiast na zasadzie proporcjonalności (tj. udziału w parlamencie), z uwzględnieniem, w miarę możliwości, preferencji poszczególnych partii (tak np. partie socjaldemokratyczne dążą do objęcia resortów gospodarczych i socjalnych, partie konserwatywne - resortów obrony, spraw wewnętrznych i sprawiedliwości, partie wyznaniowe - resortów oświaty i kultury, partie agrarne - rolnictwa itp.). Niekiedy spotykamy odstępstwo od tych w miarę utrwalonych wzorców (po wyborach z 1989 r., kiedy to utworzona została koalicja chadecji z socjalistami, ci ostatni objęli resort edukacji, podczas gdy polityk chrześcijańskiej demokracji stanął na czele resortu spraw socjalnych, tradycyjnie „należnego” Partii Pracy).

Efektem wielopodmiotowego i rozciągniętego w czasie procesu decyzyjnego jest uformowanie koalicji gabinetowej, podejmującej się - poprzez obsadę stanowisk rządowych - określania i realizacji polityki państwa do momentu, dopóki nie utraci ona poparcia większości parlamentarnej. Istotną rolę odgrywa to, jaki charakter ma wyłoniona w wyniku porozumienia międzypartyjnego koalicja gabinetowa. Dla celów analizy porównawczej przydatne są trzy rodzaje typologii koalicji, oparte na odrębnych kryteriach. Mianowicie ze względu na rozmiar wyróżniamy koalicje mniejszościowe, minimalnie zwycięskie oraz nadwyżkowe lub ponadrozmiarowe (sur-plus, oversized coalitions). Koalicje mniejszościowe to takie, które nie dysponują poparciem większości parlamentarnej, a ich trwanie uwarunkowane jest swoistą biernością tej większości; biernością, która w każdym momencie może zmienić się w stanowisko negatywne. Koalicje minimalnie zwycięskie to takie, które obejmują najmniejszą z możliwych liczbę partii, zapewniającą poparcie większości parlamentarnej (jest to sytuacja, w której wyjście jednej partii z koalicji oznacza utratę poparcia większości). Koalicje ponadrozmiarowe stanowią natomiast sojusz partii w liczbie wyższej niż potrzebna do uzyskania poparcia większości. Typowym przykładem takich związków są tzw. wielkie koalicje (grand coalitions) obejmujące - mówiąc słowami A. Lijharta - tak wiele partii, jak jest to tylko możliwe. Ze względu na miejsce

297