CCF20091006049 tif

■do czego się odnoszą. Mogą też przybierać po- j stać deskrypcji; np, deskrypcja „pierwsze słowo tytułu tej książki” jest metajęzykową nazwą wyrażenia wstęp. Przykładami predykatów syntaktycznych są wyrażenia: „jest równo-kształtny z”, „jest składnikiem”, „jest poprey/-. nie zbudowany”. Wreszcie przykładem regi y syntaktycznej języka polskiego może być zda \ nie: „Po zaprzeczonym czasowniku przechodź^J nim następuje dopełnienie rzeczownikowe w dopełniaczu”; jak widać, w regule tej figurują tylko nazwy wyrażeń oraz predykat syn taktyczny.    .    . j

Metajęzyk semantyczny składa się z. meta- i języka syntaktycznego oraz z opisywanego języka przedmiotowego, ponadto zaś z predykatów, które odnoszą się do relacji zachodzących ; między wyrażeniami języka przedmiotowego a j oznaczanymi przez nie przedmiotami, i wreszcie z reguł określających te relacje. Oprócz więc wyrazu „śnieg”, czyli metajęzykowej nazwy j słowa śnieg, znajdziemy w tym metajęzyku samo to słowo, czyli nazwę śniegu, należącą ^ do języka przedmiotowego. Ponadto zaś w me- i tajęzyku semantycznym występują takie pre- i dykaty semantyczne, jak:, „desygnuje”, „deno- 1 tuje”, „znaczy”, „jest prawdziwe”, „spełnia”; I wreszcie reguły semantyczne w rodzaju „w ję-zyku polskim deskrypcja «najłudniejsze miasto _xświata w r. 1980» oznacza stolicę Meksyku”.

Metajęzyk pragmatyczny obejmuje jako swo- I ją część poprzedni, to jest semantyczny, a za- ? tern i syntaktyczny, ponadto zaś zawiera nazwy 1 użytkowników wyrażeń badanego języka przedmiotowego, predykaty, pragmatyczne, odnoszą- i ce się do relacji między swymi użytkownikami a wyrażeniami,-i na odwrót, wreszcie reguły określające te relacje. Znajdziemy więc w tym metajęzyku takie deskrypcje, jak „nadawca wyrażenia języka przedmiotowego”; takie pre-

dykąty, jak „rozumie”, „uznaje za prawdziwe”; wreszcie takie _xreguły, jak „zdań sprzecznych nie należy zarazem uznawać za prawdziwe”.

Ponadto o, budowie każdego z wymienionych metajęzyków można powtórzyć, to, co w ogóle dotyczy struktury języków ^mianowicie, że do-scharakteryzowania języka trzeba i zarazem wystarcza podać jego słownictwo i reguły.

Słownik języka można przedstawić w sposób syntaktyczny, to jest jako listę słów, jednakże bez wyjaśnień, co każde z nich znaczy. Informujemy wówczas o tym jedynie, jakiego kształtu przedmioty wyposażone są w znaczenie, a zatem należą do danego języka. Oto np. w słowniku języka hiszpańskiego znajdujemy jako jedno z haseł napis luchar, nie ma tam zaś-napisu rahcul, z czego — jeszcze zanim przeczytamy, jak się ten pierwszy rozumie — wnioskujemy, iż ma on'jakieś znaczenie w tym języku, a zatem jćśt wyrazem hiszpańskim, podU czas gdy drugi nim nie jest.

Reguły języka dzielą się na reguły budowania zdań i reguły przekształcania zdań. Pierwsze z nich ustalają, jakiego, rodzaju połączenia wyrażeń tego języka uznajemy w nim za poprawne zdania. Innymi słowy, mamy tu do czynienia z regułami składni gramatycznej. Na przykład w odniesieniu ’do języka polskiego jedna z takich reguł stanowi, iż wyrażenia „zegar-chodzi” oraz „zegar łysieje” są to zdania poprawnie zbudowane, natomiast nie jest poprawne pod względem składniowym wyrażenie „jeżeli zegar, to albo”. Drugiego rodzaju reguły języlca, zwane regułami przekształcania, określają, kiedy z jednego zdania w języku tym wynika bezpośrednio drugie, a zatem kiedy uznawszy za prawdziwe'to pierwsze, np. zdanie „Do r; 1970 żaden Polak nie był astronautą”, winniśmy też uznać owo drugie, mianowicie

20* 307