CCF20120104007

204

205

- złapał + konika polnego, bo konstrukcja konik polny to ozw. zestawienie, złożona nazwa innego zwierzątka niż konik akiś). Wyrażenie złożone konik polny ZNACZY więc jako całość i właśnie jako całość stanowi jeden składnik, który ma ■_ funkcję dopełnienia: złapał + (kogo, co?) konika polnego -tak samo jak: złapał + kota//nóż itp. To samo dotyczy ~azeologizmów (idiomów), które można uznać za odpowied-' ki wyrazów; np. wpaść w rozpacz jest złożonym składnikiem •onstrukcji: Mama + wpadła w rozpacz, bowiem jako całość

Jak więc powiedziano, elementarnym, tzn. najmree- I szym składnikiem syntaktycznym jest pojedynczy wyrsz pełnoznaczny, użyty w konstrukcji językowej. Np. wyraz* śliczny, kotek to dwa składniki, które wchodzą w preser 1 związek składniowy śliczny + kotek, tworząc wyrażenie z żonę, czyli frazę śliczny kotek. Rzeczownik kotek to określany składnik tej konstrukcji, natomiast przymiotnik śk — ny pełni tu funkcję składnika określającego.

Ale składnikiem konstrukcji może być też wyrażę' e złożone z kilku pojedynczych wyrazów, jeśli razem twonz pewną całość formalną lub treściową. Rozważmy przyks-dy: chodzę do pracy - to dwa składniki syntaktyczne, po-a-czone gramatycznązależnością: chodzę + (dokąd?) dop~-cy. Złożone wyrażenie przyimkowe do pracy ( przyime■ -rzeczownik) stanowi jeden składnik, bo jako całość pen tu funkcję określenia i zajmuje miejsce przewidziane ; ; członu określającego, związanego gramatycznie z okreś e nym czasownikiem.

Inny przykład: nie lubimy gramatyki - ta konstrukcja ma dwa składniki syntaktyczne, choć trzy wyrazy: nie _-bimy + (czego?) gramatyki. Samodzielnym składnikiem jes: tu więc złożone wyrażenie nie lubimy (czego?), bo traktu e my tę konstrukcję jak jedno “słowo” o znaczeniu przeciwstawnym do słowa lubimy. Formy zaprzeczone czasov.'-ków to zawsze jeden składnik syntaktyczny, choć dwa wyrazy: nie widzieć, nie słuchać, nie wierzyć itd. Między nie ; widzieć (słuchać, wierzyć itd.) nie zachodzi bowiem żadr = zależność składniowa (gramatyczna), lecz tylko semantyczna, znaczeniowo bowiem jest to antonim widzieć itd. O sp :-sobie zapisywania takich antonimów decyduje ortografia e nie gramatyka.

Spójrzmy na inne konstrukcje (tym razem zdaniowe):

Piotr złapał konika polnego - mamy tu 3 składr •; połączone zależnościami gramatycznymi, choć 4 wyrazy: Pk~

zrzekająca (=rozpacza) wchodzi tu w bezpośredni związek gramatyczny ze składnikiem mama.

Składnikiem złożonym może być też całe zdanie, jak np. w wyrażeniu: dziewczyna, którą widziałem wczorai człon podkreślony jest określeniem rzeczownika, czyli składaka prostego: dziewczyna (jaka). Zdanie jako składnik może :eż wystąpić w złożonej konstrukcji zdaniowej (w zdaniu złożonym): Dziewczyna, którą poznałem wczorai + bardzo mi się podobała = Poznałem wczoraj dziewczynę i ona bardzo mi się podobała.

Zapamiętajmy:

Składnik syntaktyczny to pojedynczy wyraz lub wyrażenie złożone, które stanowi człon innej konstrukcji i .■•chodzi w bezpośredni związek gramatyczny (składniowy) z innym składnikiem (składnikami) tej konstrukcji.

Składnik jako człon konstrukcji przyjmuje formę gramatyczną zależnie od charakteru związku składniowego, ■ctóry łączy go z innym składnikiem (z innymi składnikami) .•/ypowiedzenia, oraz od funkcji, jaką pełni.

Składnik syntaktyczny danej konstrukcji pełni w niej określoną funkcję składniową jako: nadrzędnik, podrzęd-nik lub element szeregu składniowego.