CCF20130222006

Jednakże i ta definicja zawiera trudność: bo nie każdą cdtwórczość, konstrukcję i ekspresję traktujemy jako sztukę. Należy więc definicję ograniczyć, eliminując to, co jest poniżej czy poza sztuką. Sprawdzianem sztuki jest też ludzka na nią reakcja. Normalną reakcją na prawdziwe dzieło sztuki jest zachwyt; ale może to być również wzruszenie lub wstrząs. Gdy się to uwzględni, definicja dzieła sztuki będzie brzmieć: jest ono odtworzeniem rzeczy bądź konstrukcją form, bądź wyrażeniem przeżyć, jednakże tylko takim odtworzeniem, taką konstrukcją, takim wyrażeniem przeżycia, które zdolne jest zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.

Definicja ta liczy się z tym, że sztuka jest źródłem różnych przeżyć, wstrząsów, silnych uczuć, a zarazem głębszego, szerszego, wyraźniejszego rozumienia świata, że wyciąga ludzi z codzienności, schematycz-ności, szarości, pokazuje im w świecie to, czego by sami w nim nie dostrzegli, pokazuje świat wieloraki, wzruszający lub piękny, potężny lub bliski, bogaty lub prosty i zrozumiały.

Częstokroć występują wątpliwości, gdzie przebiega granica między produkcją artystyczną a użytkową, informacyjną i rozrywkową. Jednakże — produkcja użytkowa, informacyjna czy rozrywkowa, jeśli jest zarazem artystyczna, odpowiada powyższej szerokiej definicji; to, że utwór daje informacje czy rozrywkę, nie wyłącza go ze sztuki.

2

Nauka, wbrew pozorom, nie jest terminem jednoznacznym. Mistrzowie antyku, Platon i Arystoteles, mieli dla niej kilka terminów (jak episteine i mathesis), ale jedno pojęcie. My, odwrotnie, posługujemy się jednym terminem „nauka”, łącząc w nim różne pojęcia. Nauką nazywamy poszczególne dyscypliny: nauką jest dla nas algebra czy chemia; ale kiedy indziej przez naukę rozumiemy całokształt wiedzy, zespół wszystkich dyscyplin.

Jednakże nie to jest ważne; ważne jest, że nauka jest przez niektórych rozumiana jako jedyna wiedza prawdziwa, inni zaś znajdują wiedzę również poza nauką. Wszak mamy wiedzę „potoczną”, wiemy bez meteorologii, z jakiej chmury będzie grad, a z jakiej deszcz; a podobnie wiemy o wielu innych rzeczach. Istnieje również wiedza „zawodowa”, którą mają rzemieślnicy, majstrzy, fachowcy: o kwiatach ma ją ogrodnik, o koniach hodowca i jeździec. A znów wiedzę „spekulatywną” mają niektórzy filozofowie.

Czym więc wśród odmian wiedzy wyróżnia się nauka? Nie obiektywnością, ani też ogólnością i intersubiektywnością. Bo tych nie można odmówić wiedzy potocznej czy zawodowej. Ani też nie wyróżnia się kompletnością, wszak nauki nie są zakończone. Wiedzę naukową wyróżnia co innego, mianowicie — uporządkowanie. I może tylko to—ale to jest bardzo dużo. Jeśli kto powie, że to określenie jest niedostateczne, krzywdzące naukę, to można dodać jeszcze dalsze. Najpierw, nauka jest wiedzą wspólną: wspólną dla wszystkich, którzy robią odpowiedni wysiłek, aby ją zrozumieć. Następnie, jest wiedzą metodyczną, ułożoną wedle pewnego programu i zasad. Dalej, jest wiedzą sformalizowaną i symboliczną, wyrażoną w symbolach: w wyrazach języka, cyfrach, formułach, tabelach. Jednakże wszystkie te właściwości nauki mieszczą się w tym szeroko rozumianym określeniu: że jest wiedzą uporządkowaną.

Jednakże nawet po wyeliminowaniu wiedzy poza-