CCF20130410002 (3)

Zasada ta jest oczywista, jak się jednak wydaje, nigdy nie starano się o jej sformułowanie, z pewnością, dlatego, że wydawała się zbyt prosta; a przecież jest ona podstawowa, a jej następstwa sięgają bardzo daleko; doniosłość jej dorównuje znaczeniu pierwszego prawa. Zależy od niej cały mechanizm języka (zob. s. 147 in.). W przeciwieństwie do signifiants wzrokowych (sygnałów morskich itd.), które mogą ukazywać połączenia równocześnie na różnych płaszczyznach, signifiants akustyczne mają do rozporządzenia wyłącznie linię czasu; składniki ich następują jeden po drugim; tworzą one ciąg. Cechę tę dostrzeżemy natychmiast, skoro tylko przedstawimy je pismem, zastępując kolejność w czasie linią przestrzenną znaków graficznych.

W niektórych przypadkach nie jest to całkiem oczywiste. Jeżeli na przykład akcentuję sylabę, wydaje się, że gromadzę w jednym punkcie różne składniki znaczeniowe. Jest to tylko złudzenie; sylaba i jej akcent stanowią jeden akt fonacyjny; w obrębie tego aktu nie ma żadnej dwoistości, a tylko różnorodne opozycje w stosunku do tego, co się znajduje obok (zob. na ten temat s. 156 in.).

\

Rozdział drugi

NIEZMIENNOŚĆ I ZMIENNOŚĆ ZNAKU § 1. NIEZMIENNOŚĆ

0    ile signifiant wydaje nam się wybrany dowolnie w odniesieniu do pojęcia, jakie przedstawia, o tyle, przeciwnie, w stosunku do społeczności językowej, która się nim posługuje, nie jest on dowolny, lecz narzucony. W najmniejszym stopniu nie zasięga się rady grupy społecznej, zaś signifiant, wybranego przez język, nie można zastąpić jakimkolwiek innym. Fakt ten, pozornie zawierający sprzeczność, można by nazwać określeniem: „wymuszona karta” ¹. Zwraca się do języka, mówiąc: „Wybieraj”, lecz dodaje się równocześnie: „ale będzie to ten znak, a nie inny”. Nie tylko jednostka, gdyby tego chciała, byłaby niezdolna do wprowadzenia jakichkolwiek zmian w dokonany wybór, lecz nawet cała grupa nie ma władzy nad jednym choćby wyrazem; związana jest ona z językiem takim, jaki jest.

Nie możemy więc już dłużej przyrównywać języka do zwykłej umowy i właśnie od tej strony badanie znaku językowego jest niezmiernie ciekawe. Jeśli bowiem chcemy wykazać, że prawo przyjęte w jakiejś zbiorowości jest czymś, czemu się podlega, a nie dobrowolnie przyjętym prawidłem, to najbardziej uderzający dowód na to znajdziemy właśnie w języku.

Przyjrzyjmy się więc, w jaki sposób znak językowy wymyka się spod naszej woli, i wyciągnijmy następnie doniosłe wnioski wynikające z tego zjawiska.

W każdej epoce, bez względu na to, jak daleko cofniemy się w pzasie, język ukazuje nam się zawsze jako dziedzictwo epoki poprzedzającej. Akt, na mocy którego w pewnym momencie rzeczom zostałyby nadane nazwy i zostałaby zawarta umowa między pojęciami a obrazami akustycznymi, można sobie wyobrazić, nie został jednak nigdy stwierdzony. Pogląd, że mogłoby się to stać właśnie w taki sposób, został nam nasunięty przez owo bardzo żywe poczucie dowolności znaku.

Istotnie, żadne społeczeństwo nie zna i nigdy nie znało języka inaczej niż w postaci odziedziczonego po poprzednich generacjach wytworu, który ma być przyjęty bez zmian. Dlatego też zagadnienie początków mowy nie ma takiego

95

1

   Sztuczka karciana polegająca na tym, żc Wybiera się tę właśnie kartę, którą Wymienia sztukmistrz. (Przyp. tłum.)