CCF20090523058 tif

KARL R. POPPER

Istnienie wiedzy obiektywnej jest tedy, jak się wydaje, jednym z niewielu biologicznych faktów, które wyznaczają dość wyraźną granicę między zwierzętami a ludźmi. Wskazuje to, że ewolucyjne badania nad wyłanianiem się wiedzy obiektywnej mogą być niezmiernie interesujące.

Oto moja czwarta teza. Wprawdzie ewolucja człowieka prowadzi do najbardziej spektakularnych rezultatów dzięki wytworzeniu narzędzi egzosomatycznych, jednak okazuje się, że posługiwanie się żadnym z tych narzędzi—nawet kijem—nie ma wyspecjalizowanego podłoża dziedzicznego, bezsprzecznego dla wszystkich narzędzi egzosomatycznych wytworzonych przez zwierzęta. Fakt ten jest sam przez się interesujący i zaskakujący. Istnieje jednak pewien ważny wyjątek od tej reguły: otóż swoiście ludzkie funkcje języka, które umożliwiają powstawanie wiedzy obiektywnej, posiadają bardzo specyficzne, wyspecjalizowane, dziedziczne podłoże u człowieka—co za chwilę wyjaśnię. ■

Moje cztery tezy razem wzięte nasuwają przypuszczenie, że ewolucja gatunku ludzkiego obdarzyła człowieka jakąś charakterystyczną, swoiście ludzką cechą— genetycznie uwarunkowanym instynktem nabywania przez naśladownictwo swoistego ludzkiego języka, który może być nośnikiem wiedzy obiektywnej.

Przejdę teraz do problemu analizy niższych i wyższych funkcji ludzkiego języka. Przez funkcje niższe rozumiem te funkcje, które opierająsię wyłącznie na dyspozycjach i są wspólne językom ludzkim i zwierzęcym. Natomiast przez funkcje wyższe rozumiem swoiste dla człowieka funkcje, które stanowią podstawę świata 3.

Teorię funkcji wyższych sformułował jako pierwszy Karl Biihler. Teoria ta nie zyskała jednak rozgłosu. Wedle mojej wiedzy, pomimo swej niezmiernej doniosłości, teoria Buhlera jest powszechnie ignorowana tak przez filozofów, jak przez psychologów.

Biihler rozróżniał trzy funkcje — dwie funkcje niższe i jedną wyższą. Dodałem do tego jeszcze kilka innych funkcji wyższych, zwłaszcza pewną mającązasadnicze znaczenie dla wiedzy obiektywnej, którąbędę traktował j ako czwartą funkcj ę.

Wyższe funkcje językowe (podstawa świata 3):	Funkcja krytyczna lub argumentacyjna Funkcja opisowa lub informacyjna
Niższe funkcje językowe:	Funkcja komunikacyjna Funkcja ekspresyjna

Wedle Biihlera niższymi funkcjami języka są (auto-) ekspresyjna i komunikacyjna. Funkcją wyższą u Biihlera jest funkcja opisowa albo informacyjna. Drugą wyższą odgrywającą istotną rolę ze względu na wiedzę obiektywną funkcją którą dodałem do schematu Biihlera, jest funkcja argumentacyjna lub krytyczna.

Biologiczny, ewolucyjny charakter tego schematu rzuca się w oczy, gdy weźmiemy pod uwagę okoliczność, że jeśli któraś z tych funkcji jest obecna, występują również wszystkie funkcje usytuowane poniżej. Tak więc zwierzę lub człowiek nie mogą się porozumiewać, nie wyrażając przy tym swojego wewnętrznego stanu fizjologicznego. Natomiast człowiek nie może niczego opisywać ani informować o niczym innych ludzi, nie porozumiewając się i nie wyrażając swoich stanów. Podobnie, nie można formułować argumentów, nie uruchamiając zarazem wszystkich trzech funkcji usytuowanych poniżej poziomu argumentacyjnego.

Nawiasem mówiąc, nie chciałbym tutaj rozważać innych funkcji wyższych, takich jak funkcja ostrzegawcza, adhortacyjna, stymulacyj-na, laudacyjna i derogacyjna. Funkcja nakazowa jest pewnym aspektem funkcji niższych: „Nie wchodź na moje terytorium, w przeciwnym razie...!”

Z biologicznego punktu widzenia funkcja rozkazu, podobnie jak działanie niektórych leków, polega na wyzwalaniu pewnych zachowań lub reakcji, albo sekwencji zachowań i reakcji. Warto zauważyć, że sposób wykorzystania sygnałów w komputerze można interpretować j ako pewnego rodzaju język rozkazów. To samo dotyczy kodu genetycznego. W

117