CCF20121019002

18 Część pierwsza • Wartości

Pedagogika integralna, dowodził B Suchodolski w książce pt Wychowanie i strategia życia¹ mogłaby połączyć kształcenie osobowości z przygotowaniem do życia Przeszkodę w tworzeniu takiej pedagogiki stanowi, zdaniem autora, z jednej strony pedagogika psychologiczna, która ujmuje osobowość niezależnie od rzeczywistości społecznej, z drugiej - pedagogika społeczna orientacji socjologicznej, która zajmuje się społeczną rolą jednostki niezależnie od jej osobowości Pedagogika integralna winna by określać kategorie rozwoju jednostki jako człowieka, a jednocześnie jako obywatela i pracownika. Problemy tak rozumianej pedagogiki zostały określone w sposób następujący:

1)    sprawy życia i aktywności człowieka ujawniające zbieżność interesów jednostkowych i społecznych, w zakresie kształcenia potrzeb, motywacji postępowania, zainteresowań i zdolności;

2)    zadania wychowawcze związane z rozwijaniem ludzkiej aktywności, co wynika z konieczności przezwyciężenia takich działań pedagogicznych, które zajmują się już ujawnionymi dyspozycjami człowieka, na rzecz intensyfikowania i wzbogacania dyspozycji nowych, pobudzania ekspresji, kreatywności i samorealizacji;

.3) zagadnienia interakcji człowieka i świata a także wspólnoty między ludźmi, drogi podmiotowego rozwoju człowieka dzięki refleksji osobistej i osobowemu wysiłkowi, wyborom wartości, uczestnictwu w kulturze

Pedagogika integralna miałaby zatem pobudzać, rozwijać i wzmacniać ludzkie umiejętności w działaniu zawodowym i społecznym, a jednocześnie przyczyniać się do tworzenia i rozwijania „ludzkiego bogactwa” istnienia Tego typu myślenie znajduje swoje inspiracje w dziełach wielkich pedagogów takich jak Komeński, Pestałozzi i Dewey; daje się zauważyć u podobnie myślących „sojuszników”, autorów takich jak Erich Fromm, Konrad Lorenz, czy ostatnio Jacąues Delors upatrujący istnienie w edukacji „ukrytego skarbu”².

Obszar rozważań charaktery żujący intencje pedagogiki integralnej, tak odkrywczy i inspirujący w myśli Bogdana Suchodolskiego, może być skonkretyzowany na wielu różnych przykładach i znajduje najbardziej znany wyraz w treściach raportu pod redakcją Edgara Faure’a o symbolicznym już tytule Uczyć się aby być³ Dominujące przez lata w śiodowiskach pedagogicznych operowanie kategoriami wzrostu wyłącznie ilościowego, czy „eksplozji oświatowej”, jednostronna troska o rozstrzygnięcia natury struk-turalno-organizacyjnej zostały wzbogacone o kategorie jakościowe, zwrócenie uwagi na humanistyczną orientację podejmowanych działań, podstawową rolę wybieranych wartości, kształtowanie ludzkich postaw Znaczący przełom w mentalności pedagogów świata spowodowany był intensywną falą kontestacji, narastających w latach 60 kiedy zakwestionowano, spowodowane przez cywilizację technokracji i konsumpcyjnego produktywizmu, ograniczenia „człowieka jednowymiarowego”

Bliski intencjom pedagogiki integralnej ideał „człowieka integralnego” stal się edukacyjnym zobowtązaniem lat 70. Proponowano więc edukację w kierunku „pełni człowieczeństwa”, uwzględnienie wielorakiego bogactwa ludzkiej natury, równomierny rozwój wszystkich elementów osobowości, zwłaszcza dzięki pobudzaniu kreatywności i zdolności do kształtowania własnej osoby Stwierdzono wręcz: „podstawowym celem wychowania jest integralność fizyczna, umysłowa, uczuciowa i etyczna każdego człowieka w jego pełnym rozwoju”; człowieka zaś pojmowano jako istotę nieskończoną, nieustannie realizującą wciąż nowe możliwości, wręcz jako „twórcę siebie samego” W ten sposób dokonywało się charakterystyczne przesunięcie sposobów działania edukacyjnego: od przekazu i uczenia, nawet najbardziej wysublimowanych treści i wartości, do pobudzania podmiotowych wysiłków samoedukacji; od „nauczania” do „uczenia się”, od „Teaching” do „Learning” W duchu „pedagogiki integralnej” edukacja to całożyciowy proces wzbogacania ludzkiej osoby dzięki osobistym wysiłkom, inspirowanym podmiotową motywacją, akceptacją wartości humanizmu

Przypomniane rozważania i publikacje przyczyniły się do konkretyzacji samej idei edukacji, którą, w czasie obrad konferencji genewskiej na

1

   O pedagogikę integralną, w: B Suchodolski, Wychowanie i strategia życia, Warszawa, WSiP, 1983, wyd O, 1987

2

   I Delors, Edukacja - jest u. niej ukryty skarb Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw edukacji, pod przewodnictwem Jacques’a Delors’a, przekład W Rabczuk, Warszawa 1999, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Wydawnictwo UNESCO.

3

E Faure (red ), Uczyć się aby być, (1972) przekład Z Zakrzewska. PWN. Warszawa 1975