CCF20121019003

20 Część pierwsza • Wartości

temat udziału edukacji w rozwoju kultury, określono jako: „realizację procesu ewolucji istoty ludzkiej w toku całego jej życia, z myślą o integralnym rozwoju w zakresie umysłowym, fizycznym, afektywnym, moralnym, duchowym; proces obejmujący nie tylko przekazywanie wiedzy i umiejętności, szeroko pojętych wartości kultury, lecz także inspirowanie postawy twórczej, otwartej, samodzielności myślenia, zdolności do samokształcenia To także sprzyjanie integracji jednostki z życiem kulturalnym, społecznym i ekonomicznym określonej wspólnoty, a tym samym przygotowanie rezerw ludzkich dla jej wzbogacania Interakcja między edukacją i kulturą realizuje się dzięki swobodzie ekspresji, uczestnictwa i wymiany w różnych dziedzinach”¹. Kategoria kultury rozumianej jako kreatywne osiągnięcia o charakterze otwartym manifestowane w różnych obszarach życia należy więc także do zakresu zainteresowań nowej pedagogiki integralnej

II.. Pedagogika ogólna a makroświat współczesnego człowieka

Tr adycyjnie rozumiana pedagogika kształcenia osobowości ulega więc systematycznemu rozszerzeniu w kierunku nowych zobowiązań Obejmują one nowe treści i sposoby działania zarówno wobec istot ludzkich, w kręgu społecznych wspólnot i jednostkowych tożsamości, jak też wobec rzeczywistości obiektywnej, która w coraz większym stopniu jest rzeczywistością kreowaną przez człowieka Znane są opinie badaczy określających ten „świat” jako „trzecią rzeczywistość” czy też „rzeczywistość pośrednią” jak dowodzi Henr i Van Lier

Nie jest zapewne sprawą przypadku, że w tym samym roku 1972, kiedy ukazał się wspomniany, tak przecież znaczący, raport pod tytułem Uczyć się aby być, w innym kręgu „ludzi dobrej woli”, nie pedagogów przecież, w środowisku Klubu Rzymskiego ogłoszony został raport o nie mniej symbolicznym tytule „Granice wzrostu” Kontynuując intencje europejskich i amerykańskich kontestatorów wskazywano na zagrożenia „Ziemi - planety ludzi” przez nieodpowiedzialne działania beztroskich eksploatatorów, których żądza zysku prowadzić może do unicestwienia podstaw równowagi ekologicznej w świecie Tylko pozornie były to intencje odległe od odpowiedzialności pedagogów W duchu równoczesnych przecież stwierdzeń raportu U Thanta zatytułowanego,,Człowiek i środowisko” skonkretyzował się nowy horyzont moralnej, a więc i edukacyjnej, odpowiedzialności człowieka

Nigdy dotąd na tak wielką skalę nie ujawniały się zagrożenia materialnymi efektami ludzkiej działalności w świecie, człowiek bowiem staje się przedmiotem oddziaływań rzeczywistości przez niego samego wytworzonej i to nierzadko z myślą o jego właśnie humanitarnych pożytkach W żadnym chyba innym zakresie termin „alienacja” nie ma tak mocnej wymowy moialnej. Owa rzeczywistość pośrednia, zrazu obejmująca przedmioty i urządzenia, a stopniowo także struktury, dźwięki i obrazy, w zintensyfikowany sposób osaczające człowieka, jest zarówno źródłem dumy i potęgi („Człowiek zwielokrotniony” Gillo Dorflesa) jak i przyczyną nowych groźnych zjawisk społecznych Mechanizm alienacji zapowiadali nie tylko filozofowie XIX wieku, Hegel i Marks, ale nade wszystko, w naszych już czasach, Erich Fromm, który, w bardzo ważnej książce pt Zdrowe społeczeństwo, pisał: „Przez alienację rozumiem ten rodzaj doświadczenia, w którym osoba doświadcza siebie samej jako obcej. Można by rzec, że się od siebie wyobcowała. Nie doświadcza siebie samej jako ośrodka świata, jako twórcy własnych czynów, lecz jej czyny i ich skutki zaczynają nad nią panować”²

Myślenie pedagogiczne w tym właśnie kierunku ujawnia istnienie tzw „luki ludzkiej”, czyli niebezpiecznej rozbieżności między współczesnym człowiekiem a stworzonym przez niego światem cywilizacji Jak „zewrzeć lukę ludzką”? pytają autorzy kolejnego Raportu Klubu Rzymskiego³ i proponują edukację bez granic, przyszłościową globalną wizję uczenia się w sposób innowacyjny i antycypujący, poprzez uczestniczenie w podejmowaniu nowych wyzwań cywilizacyjnych Owa nowa edukacja miałaby umożliwiać ludziom zintegrowane rozumienie globalnych problemów

1

^sConference inlcmadonalede 1’ćducation. 43e session Geneve 14-19 seplembrc 1992. UNESCO Bureau intcrnational cl educadon

2

   E Fromm, Zdrowe społeczeństwo, (1955) przekład A. Ianalska-Dulęba. PIW Warszaw a 1996, s 128

3

   J.W Botkin, M Elmandjra, M Malitza. Uczyć się bez uranie lak zewrzeć Inkę ludzką⁷”, Raport Klubu Rzymskiego (1979) Przekład M Kukliński. PWN Warszawa 1982