CCF20121019005

24 Część pierwsza • Wartości

Creatrice¹² konkretyzuje nowe horyzonty problemowe jedności i różnorodności świata, także inspirujące nasze myślenie pedagogiczne Ujawnia się przede wszystkim nowe dwoiste pojmowanie kultury Upowszechnia- ' jąca się dziś interpretacja kultury w ujęciu antropologicznym (zespól cech wyróżniających, charakteryzujących sposoby życia odrębnych grup czy społeczeństw) wzmacnia jakości zróżnicowane i odrębne, natomiast interpretacja kultury bliska pedagogice kultury wzmacnia egzystencjalne osobowe pojmowanie kultury najpełniej wyrażającej kreatywne człowieczeń- i stwo. I to właśnie drugie rozumienie kultury uzasadnia konieczność szu- . kania podstaw etyki uniwersalnej, opartej na obowiązkach i prawach ! ludzkiej istoty, w jej humanistycznej integralności W ten sposób nowa sytuacja w universum kultury określa także pewne nowe aspekty kondycji pedagogiki: jej „ogólność” zakorzenioną w podstawowych wartościach wyznaczających tożsamość istoty ludzkiej, a zarazem jej nieskończone zróżnicowanie ilustrujące zmienność sposobów życia w różnych obszarach świata

III Pedagogika ogólna wobec alternatyw przyszłości

Rozważania na temat pedagogiki integralnej w jej istocie i zróżnicowaniu wymagają, jak podkreślałam, sięgania do różnych obszarów wiedzy o człowieku i o świecie Ujawnia się w ten sposób dość istotna nieznana dotąd cecha swoista tego typu rozważań, wymagających nowych kompetencji i nowych źródeł

Podstawy ogólnej wiedzy pedagogicznej wiązały się tradycyjnie z autorytetami filozoficznej mądrości, poszukującej prawdy o człowieku Wiedza ta budowana była na ogół przez wielkie umysły znakomitych „klasyków” myśli pedagogicznej, uzupełniana o wyniki badań, wsparte przez naukowe podstawy wiedzy psychologicznej czy socjologicznej Owe podstawowe idee uzyskiwały wymiary praktyczne, sprawdzane w doświadczeniu, stąd tak często - i niesłusznie - podkreślane intencje „przekładania” teorii na tzw praktykę. Jest wszakże tak, że i koncepcje teoretyczne

¹² Javier Pciez dc Cucllar Notre dher.ritć creatrice, Raport de la Commission mondiaic dc la culnirc ct du devcloppcment. UNESCO ćditions. Paris 1998

i doświadczenia praktyczne stanowią równolegle i równorzędne źródła wzbogacania podstaw pedagogiki integralnej, jako wiedzy o człowieku, idealnym i rzeczywistym zarazem

Ale w naszych czasach do tych dwóch źródeł dołącza się jeszcze jedno, uzasadnione zróżnicowaną planetarną perspektywą myślenia Obok bowiem idei i doświadczenia ujawnia się nowa wiedza wykraczająca poza ich znane przeciwieństwa czy komplementarność Mam na myśli szeroką interdyscyplinarną wiedzę ekspertów Wiedza ta pozornie oddalona jest od tradycyjnej wiedzy pedagogicznej, nawet od dyscyplin bezpośrednio z nią współdziałających Obejmuje problematykę demograficzną, nierzadko ekonomiczną w tym jej aspekcie, w jakim odnosi się do bolesnych zagadnień bezrobocia, wiedzę na temat globalnych zagadnień współczesnego świata rozdartego między obszary ostentacyjnej konsumpcji i bezgranicznej nędzy Grona międzynarodowych ekspertów o tak szerokim profilu wyposażone są ponadto w wielorakie kompetencje dodatkowe, takie jak zdolność bystrej obserwacji, wrażliwego interpretowania i myślenia kategoriami przyszłości, z pewną nutą utopizmu, pojmowanego jako „wizja czegoś innego niż teraźniejszość, ale co może powstać w teraźniejszości”, za naszą sprawą Nie jest rzeczą przypadku, że współczesne analizy pedagogiczne tak szeroko wykorzystują raporty opracowywane przez międzynarodowe gremia ekspertów, a więc oparte na znajomości realiów w święcie, a jednocześnie prześwietlone ważnymi i nowymi ideami, które uznajemy za idee przewodnie naszej pedagogiki integralnej Nie są to bowiem jedynie „raporty o stanie świata ’, ale jego alternatywne wizje proponujące istotne tendencje edukacji dla przyszłości. Kategorią zasadniczą dla tej edukacji, a więc. i dla jej podstaw pedagogicznych, staje się dziś alternatywa realizowana dzięki ujawnianiu ukrytych możliwości człowieka, jego wewnętrznego bogactwa i kreatywności Strategię budowania owej alternatywnej przyszłości określają więc możliwości człowieka, współtwórcy zmiennej rzeczywistości

Edukacja dla przyszłości zaproponowana przed laty przez Bogdana Suchodolskiego nabiera dziś nowej aktualności i wymaga innej pedagogiki, którą zresztą na swój sposób kształtuje. Jest to pedagogika interakcji między rozbudzaniem mikroświatów ludzkich osobowości i uwrażliwianiem na odpowiedzialność wobec współtworzonego makroświata Nie jest jednak intencją tej pedagogiki ani pogłębianie „duchowej plastyczności"