CCF20140328002

W.Olszewski

Drugim działem medycyny w którym cytologia ma zastosowanie w skriningu jest urologia. Dawniej metoda ta wykorzystywana była do badań cytologicznych moczu u pracowników niektórych gałęzi przemysłu chemicznego, u których, z uwagi na zatrucia przemysłowe, stwierdzano zwiększone zagrożenie rakiem pęcherza moczowego. Obecnie badanie cytologiczne osadu moczu ma zastosowanie w kontroli badań u chorych po częściowej resekcji pęcherza moczowego z powodu raka.

Cytologia złuszczeniowa jako metoda diagnostyczna, a więc stosowana u pacjentów z objawami klinicznymi lub radiologicznymi ma nadal zastosowanie w odniesieniu do układu oddechowego (plwocina, popłuczyny oskrzelowe), układu moczowego (ocena osadu moczu, badanie popłuczyn z pęcherza moczowego) czy też badania płynów z jam ciała.

Wprowadzenie i rozwój endoskopii przyczyniło się do znacznego zwiększenia rodzaju materiału do oceny mikroskopowej, w tym zarówno wycinków tkankowych do badania histologicznego, jak też materiału do oceny cytologicznej. Materiał do oceny cytologicznej - w postaci wymazów szczoteczkowych uzyskiwany jest obecnie przede wszystkim z układu pokarmowego (przełyk, żołądek, jelita) i oddechowego (oskrzela). Zaletą tego sposobu pobierania materiału jest fakt iż uzyskiwany jest on pod kontrolą wzroku z miejsca budzącego największe podejrzenie zmiany nowotworowej lub przednowotworowej. Taki sposób pobierania materiału gwarantuje dużą koncentrację komórek patologicznych i ich odpowiednie zachowanie (brak autolizy).

Wprawdzie w czasie endoskopii pobiera się również wycinki do badania histologicznego, to jednak pewną przewagą materiału cytologicznego (wymazów) jest możliwość pobrania większej liczby próbek, jak też uzyskanie materiału z przewężeń (jelita, oskrzela) gdzie trudno jest dotrzeć szczypcami chirurgicznymi. Doświadczenia wielu ośrodków wskazują że optymalnym jest pobieranie w czasie endoskopii zarówno wycinków jak i wymazów szczoteczkowych, co zwiększa wydajność tej metody diagnostycznej.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat rozwinął się nowy, obecnie dominujący w cytologii klinicznej, dział określany mianem cytologii aspiracyjnej. Z uwagi na stosowanie igieł o średnicy zewnętrznej poniżej 1,0 mm, zwykle 0,7 - 0,8 mm, tę metodę pobierania materiału określa się mianem biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC). Uzyskiwany tą drogą materiał stanowi zawiesinę komórek w płynie tkankowym, z którego bezpośrednio wykonuje się rozmazy. Należy pamiętać, że materiał do badania mikroskopowego może być uzyskany również drogą biopsji gruboigłowej (średnica igły powyżej 1,0 mm). Materiał uzyskany w ten sposób stanowi jednak drobne fragmenty tkankowe, z których wykonuje się preparaty histologiczne, a metoda określana jest mianem oligobiopsji. Kryteria diagnostyczne jakimi posługujemy się oceniając preparaty wykonane z materiału uzyskanego grubą igłą są takie jak w histopatologii.

BAC pozwala na łatwe pobranie materiału do oceny mikroskopowej z palpacyjnie wyczuwalnych zmian, szczególnie guzów sutka czy też nnwie-

Cytologia

aspiracyjna

DIAGN. LAB., 1996,32,7-14.

11