DSC00981

Stalin sam stał się najwyższym cenzorem, a także najwyższym redaktorem naczelnym i reżyserem filmowym. Pisarze to „inżyniery czełowieczeskich dusz” (inżynierowie dusz ludzkich)*¹.

I tak jak oddanych mu inżynierów, tak i pisarzy nagradzał, tak niepewnych politycznie wysyłał do gułagu, innych na Łubiankę. Jednak ich książki czytał, i kreślił uwagi na marginesach. Ctf and anto — kocham i nienawidzę, tak można streścić postawę Stalina wobec literatów, hadfl żah jednak podejrzliwość, dlatego tak wielu z nich kontrola nie kończyła się na gławUtowduc)^ cenzurze, ale w realnym gułagu.I

Nota komparatystyczna

Chętnie w literaturze politologiczno-historycznej porównuje się dwóch totalitarnych dyktatorów XX wieku: Stalina i Hitlera. W kontekście tego artykułu narzuca się porównanie np. Zagadnień leninizmu, czy innych prac Stalina (np. Krótki kurs WKP(b)) z książką HttieH$j Mein Kampf (t. 1 1925, t. 2. 1927), jednak nic jest ona porównywalna ani co do roJujU (w istocie jest to swoista autobiografia), ani co do znaczenia dla jego partii i ruchu. Mem Kampf, choć w Niemczech hitlerowskich wydawana w wielotysięcznych nakładach, czytam była rzadko, a jeszcze mniej dyskutowana. Jej siła społecznego i ideologicznego oddziaływania była nikła.

Jakim czytelnikiem był Adolf Hitler? Księgozbiór Hidera od dziesięcioleci zalegał na półkach amerykańskiej Biblioteki Kongresu i bibliotek uniwersyteckich. Jego zbiór liczył okomf 16 tys. tomów, ale Hitler zdecydowanej ich większości nie czytał, ani nawet nie przeglądał, były to prezenty od jego zwolenników. Najczęstsze tematy to astrologia, spirytualizm, żywność i dicta, oraz tysiące kiepskiej masowej literatury, w szczególności Karola Maya .

Ciekawe informacje o Hitlerze jako czytelniku podaje nowa książka Timothy Ryback a, Hitleri PritHtte Library (Knopf, New York 2009J- wywiad z jej autorem przeprowadziła Magdalena Miccznicka*. Oto jego obszerne fragmenty:

„Hitler, który zakończył formalną edukację w wieku 15 lat, nic miał żadnej dyscypliny intelektualnej. Czytał poważne teksty filozoficzne czy historyczne, ale też literaturę bulwarową czy rzeczy w rodzaju Przepowiedni Not trądom usa, które nabył na początku lat 20., po przejęciu władzy zawiózł do Berlina i w końcu zabrał do bunkra. Znalazłem także architektonicznymi przewodnik po Berlinie Maksa Osborna, jednego z najsłynniejszych niemieckich kryrykótBa sztuki i architektury początku XX wieku. To zaskakujące, bo autor był Żydem i jego książki ;• zostały spalone po 1933 r. W jednym z pierwszych rozdziałów Mein Kampf Hitler poświfOBa spory fragment technikom czytania. Mówi: zbyt duło wiedzy może mieszać w głowie, w książkach należy szukać informacji, które potwierdzą nasze założenia”.

CzytałjakśckdfUomofiwł

Mówi się. łr był pod wpływem Świata jako wab i przedstawienia Schopenhauer*, pism Nietzschego i Fichccgo. To triada pisany, którzy jakoby zainspirowali nazizm. AJc prawda jest ^ łe Hitler wziął jedynie drobne, wyrwane a kontekstu fragmenty z dzieł tych filozofów ^ i czytał je s takim samym zacięciem jak prymitywnych nazistowskich propagandzistów. Choć ||

** Stalin n iianae*! laifcatwkirtl t T~~*---**--—*—W    ^w ***** sytwfrM rf iniifinn iip i*. 1

» Omamu wo óiO ssany Łowił *    * Łąw Maww ■«■■■" w wym .do New M

R^WwofBoeto-.Sep««her24.2001i.tosyfhmwmmęomi no.loóon*r>wUcta.Mw pamm

* .OrioaŁ*. 16 1.2009

130