DSC07528

zjawisko obserwowalne W, którego wystąpienie pozwoli nam w sposób bezwyjętkowy (zawsze, gdy AT to W) i/lub z większym od przeciętnego prawdopodobieństwem stwierdzić, źe zaszło zjawisko AT (Nowak, 2006). Wykonajmy teraz odwrotne rozumowanie, tzn. stosując definicję, spróbujmy podać przykład operacjonali-zacji. Zjawiskiem N (nieobserwowalnym) będzie temperatura powietrza. Musimy stwierdzić, czy jest dodatnia czy ujemna. Me mamy termometru, jesteśmy w temperaturze stałej 23 stopnie, w pomieszczeniu zamkniętym i mamy do dyspozycji tylko widok z okna. Co robimy? Możemy zobaczyć czy woda w kałużach jest w stanie stałym (zamarznięta) czy w stanie ciekłym. Ponieważ wiemy, że zero stopni Celsjusza jest temperaturą zamarzania krystalicznie czystej wody, to zyskujemy pewność, że jeśli woda będzie zamarznięta, to na dworze jest poniżej zera stopni. Zwłaszcza że w kałuży nie ma krystalicznie czystej wody. Czy jest spełniony warunek bezwyjątkowości? Tak, ponieważ zamarznięta woda = temperatura poniżej zera stopni. Jest to prawo wynikające z definicji zera stopni. Dlaczego w tym przypadku prawdopodobieństwo wystąpienia tego wskaźnika jest większe od przeciętnego, a nie pełne? Bo wprawdzie mamy twardą zasadę, ale w kałuży może być olej silnikowy czy inna ciecz uniemożliwiająca zamarznięcie wody. To nie burzy warunku bezwyjątkowości, ale może popsuć nasz pomiar. Tak więc w naszym przykładzie wskaźnikiem temperatury powietrza było zjawisko obserwowalne - stan skupienia wody (zamarznięta lub niezamarznięta).

W rzeczywistości społecznej, psychicznej czy edukacyjnej nie zawsze możliwe jest zachowanie warunku bezwyjątkowości zachodzenia związku między wskaźnikiem a zjawiskiem wskazywanym albo przynajmniej nie zawsze możliwe

Wskaźnikiem zjawiska nieobserwo-walnęgo N nazwiemy takie zjawisko obserwowalne W, którego wystąpienie pozwoli nam w sposób bezwy-jątkowy (zawsze, gdy N to W) i/lub z większym od przeciętnego prawdopodobieństwem stwierdzić* że zaszło zjawisko A/.

Aby zjawisko (zmienna obserwowal-na) W mogło być wskaźnikiem zjawiska (zmiennej nieobserwowalnej) N, musi być spełniony przynajmniej jeden z dwóch warunków, dotyczą-’ cych związku między N i W: ;

bezwyjątkowość związku (zawsze gdy N to W),

2) ■ zachodzenie tego zwiążku z prawdopodobieństwem większym od przeciętnego.