DSC02275

56    Rozdział 2- Planowanie procesu badawaegi

zjawisko obserwowalne W, którego wystąpienie pozwoli nam w sposób bezwyjętkowy (zawsze, gdy N to W) i/Iub z większym od przeciętnego prawdopodobieństwem stwierdzić, że zaszło zjawisko A?(Nowak. 2006). Wykonajmy teraz odwrotne rozumowanie, tzn. stosując definicję, spróbujmy podać przykład operacjonali-zacji. Zjawiskiem W(nieobserwowalnym) będzie temperatura powietrza. Musimy stwierdzić, czy jest dodatnia czy ujemna. Nie mamy termometru, jesteśmy w temperaturze stałej 23 stopnie, w pomieszczeniu zamkniętym i mamy do dyspozycji tylko widok z okna. Co robimy? Możemy zobaczyć czy woda w kałużach jest w stanie stałym (zamarznięta) czy w stanie ciekłym. Ponieważ wiemy, że zero stopni Celsjusza jest temperaturą zamarzania krystalicznie czystej wody, to zyskujemy pewność, że jeśli woda będzie zamarznięta, to na dworze jest poniżej zera stopni. Zwłaszcza że w kałuży nie ma krystalicznie czystej wody. Czy jest spełniony warunek bezwyjątkowości? Tak, ponieważ zamarznięta woda = temperatura poniżej zera stopni. Jest to prawo wynikające z definicji zera stopni. Dlaczego w tym przypadku prawdopodobieństwo wystąpienia tego wskaźnika jest większe od przeciętnego, a nie pełne? Bo wprawdzie mamy twardą zasadę, ale w kałuży może być olej silnikowy czy inna ciecz uniemożliwiająca zamarznięcie wody. To nie burzy warunku bezwyjątkowości, ale może popsuć nasz pomiar. Tak więc w naszym przykładzie wskaźnikiem temperatury powietrza było zjawisko obserwowalne - stan skupienia wody (zamarznięta lub niezamarznięta).

W rzeczywistości społecznej, psychicznej czy edukacyjnej nie zawsze możliwe jest zachowanie warunku bezwyjątkowości zachodzenia związku między wskaźnikiem a zjawiskiem wskazywanym albo przynajmniej nie zawsze możliwe

Wskaźnikiem zjawiska nleob walnego N nazwiemy takie zjawisk) I obserwowalne W. którego wystąpij nie pozwoli nam w sposób beri jątkowy (zawsze, gdy N to W) l/lub j z większym od przeciętnego praw podobieństwem stwierdzić, że zasżg I zjawisko W.

Aby zjawisko (zmienna obsen na) W mogło być wskaźnikiem $-( wiska (zmiennej nieobserwowalni N, musi być spełniony przynajrr jeden z dwóch warunków dotyi cych związku między N i W

1)    bezwyjątkowość związku (zawg gdy W to WO,

2)    zachodzenie tego związku z pra dopodobieństwem większym j przeciętnego.

jest, aby taki związek dowieść. Musimy wtedy zadowolić się warunkiem drugim, czyli uzyskaniem prawdopodobieństwa większego od przeciętnego, że związek między wskaźnikiem i zjawiskiem wskazywanym może zachodzić.

Problem związku między wskaźnikiem i zjawiskiem wskazywanym jest kluczowy dla wyodrębnienia rodzajów wskaźników. Wychodząc poza omówioną definicję, można rozpatrzyć kilka przykładów. Wiadomości ucznia. Co może być Ich wskaźnikiem? Wynik testu egzaminacyjnego.

Samoocena ucznia. Co może być wskaźnikiem w tym przypadku? Wynik testu zawierającego pytania i odpowiedzi, z których wynika, że badany myśli o sobie dobrze lub źle. Zdolności do myślenia twórczego, jaki zastosujemy wskaźnik?

Liczba poprawnych rozwiązań w zadaniach po-I legających na wyszukiwaniu nowatorskich zastosowań przedmiotów codziennego użytku. lęk I egzaminacyjny. Jak poradzimy sobie z doborem wskaźników? Przyjmiemy, że wskaźnikiem będzie sytuacja egzaminacyjna połączona z infor-I macją o rodzaju zagrożenia w razie niezdania eg-I    zaminu. Poczucie własnej skuteczności. Co teraz

I zrobimy, aby dobrać wskaźnik? Polecimy bada-I nemu rozwiązanie trudnego zadania z matema-I tyki, a zanim przystąpi do pracy, zapytamy, jak ocenia swoje możliwości wykonania tego zadania.

Opinia nauczycieli o program ie „zero tolerancji". Definicja operacyjna zmienne) to

I Co będzie wskaźnikiem? Odpowiedź badanego    ^ za^ająą informację o ope-

..    ...    „    , racjach, jakie należy wykonać, aby

na pytanie kwestionariusza ankiety. Przekazy _{dokonać pomiaru zmlennej}.

dotyczące podziału ról rodzinnych w podręczni-I    kach. jaki znajdziemy wskaźnik? Analizując tekst,

I spiszemy rodzaje czynności, jakie w domu wykonuje mama i tata. Policzymy, ile razy mama jest obecna w narracji, ile razy wykonuje dane czyn-I ności, i to samo zrobimy w odniesieniu do taty.

I Zachowanie agresywne. Co teraz zrobimy, ope-racjonalizując tę zmienną? Policzymy obraźliwe