9

112 Rozdział 2. Planowanie procesu badawczego

pomiędzy zachowaniem dzieci w szkole i poza nią w konkretnym kontekście.

Omówione zagadnienia pozostają aktualne zarówno w odniesieniu do badań teoretycznych, jak i praktycznych.

Formułowanie pytań badawczych nie jest trudne na poziomie formalnym. Trzeba postępować tak, aby pytanie było konkretne, zawierało zmienne obserwowalne, określało szacowane związki między zmiennymi, zawierało algorytm dochodzenia do odpowiedzi. Trudność natomiast objawia się na poziomie treściowym. Trzeba wiedzieć, o co zapytać. Niestety, pewna część pytań w raportach z badań nie wnosi nowej wiedzy, są to pytania „wyważające otwarte drzwi", banalne, dotyczące kwestii nieistotnych zarówno dla teorii, jak i praktyki edukacyjnej. Trzeba pamiętać, że pytanie w odróżnieniu od hipotezy (służy ona weryfikacji twierdzenia), ukierunkowuje badanie, nadaje mu sens, a więc uzasadnia trud i koszty z nim związane. Przy czym nie ma recepty na dobrze sformułowane pytanie. Trzeba mieć gruntowną wiedzę o badanym zagadnieniu i terenie badań, dobrze znać literaturę przedmiotu oraz umiejętnie korzystać z doświadczenia i intuicji, która w połączeniu z wcześniej wymienionymi przymiotami badacza, często staje się kluczem do zaplanowania twórczych i cennych badań.

Pytanie badawcze musi:

1.    być konkretne,

2.    zawierać zmienne obserwowalne,

3.    określać stan lub związki między zmiennymi (ilościowe lub jakościowe),

4.    zawierać informację o operacjach, które doprowadzą do uzyskania odpowiedzi (algorytm dochodzenia do odpowiedzi),

5.    być powiązane z celem badań oraz definicjami zmiennych,

6.    dotyczyć istotnych dla teorii lub praktyki zagadnień,

7.    ukierunkowywać badanie i jego etapy.

Schemat 5. Mapa logiczna treści - planowanie procesu badawczego (opracowanie własne)