431985035

Rozdział IV

PROCESY POZNAWCZE U ZWIERZĄT I ZJAWISKO „KIEROWANIA SIE" CECHAMI PRZEDMIOTÓW

1. Doświadczenia zoopsyekologiczne jako punkt wyjściowy. Przedstawione w poprzednim rozdziale zadanie zdefiniowania „procesu poznawczego” w taki sposób, aby pojęcie to objęło zarówno zjawiska psychiczne, jak i apsychiczne, nie może być rozwiązane czysto spekulacyjnie. Konieczne jest tu oparcie się na faktach już stwierdzonych doświadczalnie w badaniach nad zachowaniem się istot żywych i w nich należy szukać danych odnośnie takich właściwości procesów nerwowych, które stanowiłyby treść poszukiwanej definicji.

Do tego celu posłużę się materiałem doświadczeń zoopsychologicz-nych. Interpretacje zachowania się zwierząt w terminach psychologii świadomości budzą od dawna uzasadnione wątpliwości, mimo to jednak wydaje się, że czysto fizjologicznymi mechanizmami nie można wyczerpująco wytłumaczyć stwierdzanych tu faktów'. Tym może tłumaczy się zastanawiająca okoliczność, że pomimo tylu krytyk psychologia zwierząt nadal rozwija się coraz pomyślniej i obejmuje coraz szerszy zakres. Wydaje się, że zachowanie się zwierząt wręcz wymaga interpretacji w terminach psychologicznych, ale nadrzędnych w stosunku do pojęć psychologii świadomości i dlatego na tych zjawiskach najłatwiej zademonstrować, jak można ukształtować takie pojęcia w oparciu o omówione poprzednio konstrukcje teoretyczne.

Należy jednak na samym wstępie uczynić dwa zastrzeżenia: po pierwsze, nie mam bynajmniej zamiaru kusić się o jakieś wyczerpujące rozwiązanie całego problemu terminologicznego i tworzenie kompletnego zasobu pojęć, umożliwiających psychologowi wszech-

91