DSCF3311

nościami przypominającymi zdarzenie lub związanymi z nim. Zaburzenia pourazowe przejawiają się w:

—    poczuciu otępienia, odrętwienia uczuciowego;

—    izolowaniu się od ludzi;

—    niereagowaniu na otoczenie (anhedonia);

—    czasami w dramatycznych, ostrych wybuchach strachu, paniki lub agresji, wyzwolonych przez bodźce powodujące nagłe przypomnienie sobie lub przeżycie nowej sytuacji urazowej;

—    unikaniu okoliczności przypominających zdarzenie lub z nim związanych, co nie miało miejsca wcześniej, tzn. przed doświadczeniem urazowym;

—    całkowitej lub częściowej niezdolności do odtworzenia pewnych ważnych okoliczności związanych ze zdarzeniem;

—    uporczywym utrzymywaniu się co najmniej dwóch z niżej wymienionych objawów psychologicznej wrażliwości i stanu pobudzenia:

a)    trudność w zasypianiu lub w podtrzymaniu snu;

b)    drażliwość lub wybuchy gniewu;

c)    trudność z koncentracją;

d)    nadmierna czujność, wzmożony odruch orientacyjny;

e)    wzmożona reakcja zaskoczenia.

Z powyższymi objawami często wiążą się lęk i depresja, nierzadko także myśli samobójcze. Wszystkie wymienione kryteria muszą wystąpić w okresie sześciu miesięcy od pojawienia się lub zakończenia działania stresora.

Zaburzenia adaptacyjne występują, jeśli doświadczenie nie miało cech katastrofy, nie było czymś niezwykłym, miało charakter psychospołeczny. Pojawiają zwykle w okresie jednego miesiąca od zdarzenia, a ich objawy to;

—    lęk, zamartwianie się, nastrój depresyjny;

—    poczucie niemożności opanowania obecnej sytuacji, zaplanowania zmian lub pozostania w niej;

—    ograniczona zdolność skutecznego pokonywania codziennych trudności;

—    skłonność do dramatycznych łub gwałtownych zachowań;

—■ u młodzieży mogą pojawić się zachowania agresywne lub dy-socjacyjne;

—■ u dzieci — przejawy regresji (moczenie nocne, ssanie palca).

Żaden z objawów nie osiąga wystarczającej przewagi czy nasilenia, klóre skłaniałyby do dokładniejszego rozpoznania.

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) rozpoznawane są wówczas, kiedy po przeprowadzeniu dokładnych badań medycznych nie stwierdza się przyczyn organicznych, natomiast objawy pojawiły się po doświadczeniu stresującym. Najprościej zaburzenia dysocjacyjne można by określić jako przekształcenie się nierozwiązanych problemów w objaw fizyczny. Dawniej zaburzenia te klasyfikowane były jako histerie konwersyjne. Wspólną cechą zaburzeń dysocjacyjnych jest utrata integracji psychoorganicznej jednostki, tj. spójności między wspomnieniami, wrażeniami a kontrolą dowolnych ruchów ciała. Jak podaje ICD. stany dysocjacyjne trwające dłużej niż rok, dwa lata bez kontaktu Z psychiatrą są oporne na terapię. Ponadto osoby, u których wystąpiły zaburzenia dysocjacyjne, często przejawiają uderzająco silną skłonność do zaprzeczania trudnościom, które dla innych są oczywiste.

W zaburzeniach dysocjacyjnych depersonalizacja i derealizacja własnej tożsamości nie występują w pełnym obrazie, tzn. nie tworzą się jednolite ubytki w zakresie przypominania, odczuwania czy ruchów dowolnych.

d) Stres pourazowy *

Jeden z najbardziej przejmujących opisów reakcji ofiar na przemoc przedstawiła cytowana już Judith Herman. Stanowić on może uzupełnienie przytoczonej klasyfikacji. Autorka wymieniła trzy główne kategorie objawów stresu pourazowego:

—    nadmierne pobudzenie,

—    wtargnięcia,

—    zawężenie.

Nadmierne pobudzenie

Jedna z osób, które przeżyły silny stres związany z wypadkiem losowym, wyraziła to kiedyś bardzo trafnie: „czuję się tak, jakby

53