DSC88

k* ‘1i*| utnrpntacją.

O tehlźbte i pscwłoshU-bic pod panowaniem dobrego pryncypium...

Albo rcligią uczony, do której można przekonać innych tylko ta pośrednictwem uczoności (religiu ta musi prowadzić do uczonóśct i być przez uczoność kierowana). - Rozróżnienie to jest hurdzo ważne, bo o przydatności lub nieprzydatności jakiejś religii do bycia powszechną ludzką giptią róe można wnioskować na podstawie jej pochodzenia, lecz jedynie w oparciu o to, czy ze swej natury da się powszechnie głosić Ta pierwsza cecha stanowi o istoto-wym charakterze religii. która powinna obowiązywać każdego człowieka.

Zgodnie i tym. jeżeli jakaś religia jest tego rodzaju, że gadzie mogli i powinni byli dojść do niej, używając tylko BBMpaego rozumu, choć nic doszliby do niej tak szybko i w tak szerokim zakresie, jak jest to wymagane, to taka rełigia może być naturalna, ale zarazem także objawiona. Tak więc objawienie w pewnym miejscu i czasie mogło być mądre i zbawienne dla rodzaju ludzkiego, gdy jednak wprowadzona przez nie religia ma już miejsce i stała się pdUicznie znana, to dalej każdy może już sam przekonać B o jej prawdzie w oparciu o własny rozum. W tym Wypadku religia ta jest obiektywnie naturalna, choć subiektywnie objawiona I dlatego też zasługuje właściwie na to pierwsze miano. W przyszłości mogłoby pójść nawet cał-JgMżcie w- zapomnienie, że takie nadprzyrodzone objawie-H miało kiedyś miejsce, a owa religia i tak nie straciłaby iwyjn ani ze isęj jasności, ani z pewności, ani z władzy ■ad umysłami. Natomiast inaczej ma się rzecz z religią, która ze względu na swą wewnętrzną właściwość może być jHHHruimn jedynie jako objawiona. Jeżeli nie zachowałaby i^poa w całkowicie pewnej tradycji albo w świadectwie Baji-ksiąg, to zniknęłaby ze świata i albo nadprzyro-■Kmobjaw-ieme musiałoby się od czasu do czasu powta-

smyfcwyooM* w/*ryM» «maw| .tpmaam ■jjgBlfgg inidaota ioterprr-mrm t»st iiiim,swJmJiaia»k*tsw^aao»o»iw«*«ta -wy Kwa wy** mi nM ■ H| mńfciw. au oar&iawu

pafa)ij»ii m»my g ayotcoi* i jakimi irSrtiijth-- iiWw■ |MWii'»lsy(| iii iiHinil wD a||*yasdobro. klon ■wswrtww W* aanwMi Onui Cytami to Hg o c*ym 'sliśnmki ŚóWra rmr •"*rrrⁱ Bi nrr ■ BH8B uóiaaiyme aa parni-mmi j*iman-aim*»t 9*% 11Wm M mamy N m HmBB p*o*»

-^-

«er WMt

I rzać publicznie, albo stule i nieprzerwanie zachodzić we I wnętrzu każdego człowieka - bez tego niemożliwe byłoby | szerzenie i krzewienie takiej wiary.

[ Jednak przynajmniej w jakiejś części nawet religia objawiona musi zawierać także pewne pryncypia religii naturalnej. Tylko przez rozum bowiem objawienie może zostać ?pomyślane jako pojęcie [wchodzące w skład] religii, pome-■waż samo to pojęcie, jako źe pochodzi ze zobowiązania [podległego woli moralnego prawodawcy, jest czystym po-| jęciem rozumu. Tak więc nawet religię objawioną będziemy zmogli traktować, z jednej strony, jako naturalną, z drugiej, jako religię uczoną oraz [będziemy mogli] sprawdzać i od-[ różniąc, co i w jakim stopniu pochodzi w niej z jednego, a co z drugiego źródła.

1 Jeżeli mamy zamiar mówić o religii objawionej (prżynaj*

[ mniej o uchodzącej za taką), to nie daje się tego zrobić bez ; wzięcia jakiegoś przykładu z historii, ponieważ - aby nas rozumiano - musielibyśmy jako przykłady wymyślać sobie takie przypadki, których możliwości można by zaprzeczyć. Nie możemy zrobić nic lepszego, niż jako środek służący 1 do wyjaśnienia naszej idei religii objawionej w ogóle wziąć | do ręki jakąkolwiek książkę, która zawiera takie przy-| kłady, a zwłaszcza taką, która jest ściśle spleciona z morał-£ ną i pokrewną rozumowi teorią. Weźmiemy tę książkę jako | jedną z wielu traktujących o religii i cnocie na „kredyt*' | objawienia, wyszukamy w niej - jako przykład pożytecz-| nego w sobie postępowania - to, co może stanowić dla nas I czystą, a więc i powszechną religię rozumową. Nie będzie-1 my przy tym wnikać w sprawy tych, którym powierzona | jest interpretacja tej książki jako całości pozytywnego ob-I jawienia, ani chcieć przez to kwestionować interpretację objawienia, która oparta jest na uczoności. Uczonośc zmierza do tego samego celu co filozofowie mianowicie do moralnego dobra I dlatego jest dla niej korzystne, aby j doprowadzić filozofów w oparciu o ich własne rozumowe zasady tam, dokąd sama zamierza dotrzeć inną drogą. - Tą książką może być tutaj jedynie Nowy Testament jako ' źródło    g||| dogmatyki. Stosownie do naszego

[ zamiaru, w dwóch rozdziałach chcemy przedstawić religię