Fitopatologia 2

| ^'wsród czynników powodujących choroby roiltn wyraźnie dominują I    by ¹ “^{k lpo4ró},^{d 162} najważniejszych chorób infekcyjnych roślin upra

nych w Europie Środkowy aż 135 (83%) wywoływanych jesz przoz gny-* , reszta — przez bakterie i wirusy. Obok udziału w rozkładzie substan I , organicznych największe znaczenie mają grzyby |ako sprawcy chorób “Lj/n- ^Ni* ⁿ*^,et)' ^s'« ^wl«^c dziwić, że nauka o chorobach roślin (fitopatolo-I ^ rozwinęła się z działu mikologii w samodzielną gałąź wiedzy stoso-| WłA^i'    .    ,

formy pasożytnictwa. Grzyby pasożytnicze żyją jako ekco- lub endo-„asożyty Ektopasozyty (np. mączmakowe — Erysiphalcs, Ajcortiycetw) roz-I Lzestrzenlają ilę na asymilujących częściach roślin, przeważnie na Kiciach.

wrastają jedynie za pomocą specjalnych organów (np ssawki, rys. 9 I 118)

I    w 0SJ«^a,nc komórki żywiciela, ale owocują na jego powierzchni. Również

I    liczne endopasożyty wysuwają później swe owocnlkl lub Inne organy na

_zewnątrz poprzez okrywające je partie tkanek lub przez otwory szparkowe. Piecha ich jednak pasożytuje wewnątrz tkanki albo w przestworach mlędzy-I komórkowych (incercelularme), czy też w ścianach komórkowych, albo I wewnątrz komórek (intracelularnie).

Można rozróżnić trzy stopnie pasożytnictwa.

Pasożyty bezwzględne (grzyby bezwzględnie blotroflczne, obllga-toryczne) mogą rozwijać się tylko na tkance żywej. Nie rosną one na zwy-ktei pożywce w laboratorium. Częściowe naśladowanie naturalnych warunków (np. kultury tkanek żywiciela) tylko wyjątkowo odpowiada ich wymaganiom. W licznych wypadkach pasożyty bezwzględne tylko nieznacznie szkodzą roślinom żywidelskim. We współżyciu obu organizmów wytwarza się równowaga, w wypadku bowiem śmierci żywiciela zginąłby jednocześnie jego pasożyt Jednakże właśnie pomiędzy bezwzględnie biotroflcznyml grzybami znajdują się najważniejsze z gospodarczego punktu widzenia patogeny roślin, a więc te grzyby, które są w stanie wywołać w krótkim czasie prawdziwe pandemie, na przykład Puccinio grominis (rdza źdźbłowa. 6asidlo-mycetes) i Peronosporo tabocina (wroślik tytoniowy, Oomyceles).

Pasożyty względne (fakultatywne) również opanowują żywą tkankę, jednakże nie są od niej całkowicie zależne, żyją bowiem po śmierci gospodarza, a także są w stanie rosnąć na pożywce w laboratorium. Do nich zaliczamy liczne Ascomycetes, które w czasie fazy pasożytniczej wytwarzają poboczną formę owocowania, a później — na obumierającym gospodarzu —

_główną formę owocowania, jak np. parch jabłoniowy, Venturla lnacqualis

(Pseudosphaeriales).

Pertofity nie są w stanie wedrzeć się w zdrową, żywą tkankę. Są one jednak nie mniej szkodliwe aniżeli pasożyty blotroflczne, gdyż zanim zasiedlą tkanki, same zabijają je toksynami. Toksyny te czasem przenikają do tkanek przewodzących rośliny żywiclelskiej i działają zamiast w miejscu infekcji (focus; np. u nasady pędu) — ewentualnie dopiero w miejscach znacznie oddalonych (powodując np. więdnięcie lub nekrozy na blaszce

127