formy prawa003

ny przez strony konfliktu, ma dla stron wiążący charakter. W postępowaniu arbitrażowym prawo reguluje tryb rozstrzygania konfliktów, ale zasady materialno-prawne ustalają strony. We współczesnych państwach europejskich najbardziej rozwiniętym sposobem rozstrzygania konfliktów jest postępowanie sądowe. Regulowane jest ono zarówno normami prawa materialnego, jak też proceduralnego. Postępowanie sądowe prowadzi do jednoznacznego i definitywnego rozstrzygnięcia sporu w sposób władczy przez organ prawo stosujący. Decyzja sądu ma dla stron charakter wiążący. Ze względu na zasadę „uczciwego procesu” (fair trial), w szczególności zasadę równości wobec prawa i w obliczu sądu, bezstronności oraz niezawisłości sądu, sądowy typ rozstrzygania konfliktów uznaje się za sposób, który daje najlepsze gwarancje ochrony praw jednostkom. Prawo do sądu jest współcześnie zaliczane do podstawowych praw jednostki._

m.

!f.?«

m

M

Funkcja wychowawcza [polega na trwałym w skutkach oddziaływaniu prawa na ludzkie postawy, stereotypy zachowań, a nawet moralne wyobrażenia o indywidualnych i społecznych powinnościach. Zdaniem wielu przedstawicieli doktryny prawniczej funkcja wychowawcza, z punktu widzenia adresatów, ma samodzielny wymiar, jakkolwiek jej rola nie ma znaczenia priorytetowego jak twierdził L. Petrażycki. Kwestionuje się też samodzielny wymiar funkcji wychowawczej, wskazując, że jest ona wyłącznie następstwem innych funkcji prawa. np. funkcji regulacyjnej czy funkcji rozstrzygania konfliktów, którym bezspornie samodzielny wymiar da się przypisać.

2. Klasyfikacja funkcji prawa z pozycji całego układu społeczno-politycznego

DOMINIKA

Analiza funkcji prawa z pozycji całego układu społeczno-politycznego pozwala wyróżnić:

—    funkcję stabilizującą,

—    funkcję dynamizującą.

mm

Przez długie wieki prawo spełniało funkcję stabilizującą utrwalając zastane otoczenie społeczno-polityczne oraz stosunki gospodarcze. Prawo ulegało zmianie dopiero wówczas, gdy jego stan regulacji nie odpowiadał ukształtowanym wcześniej stosunkom społecznym. Zmiany prawa były „wymuszone” zmianami otoczenia. Nierzadko jednak prawo „paraliżowało” spontaniczny proces zmian społecznych.

XU    nom wor^Alr^Pcim/pli nro\x/n nr^pętałn npitnip. wvlaC.711 iP. flltlk-

spełnia funkcję dynamizującą, sprzyjającą określonym przeobrażeniom. Co więcej, poprzez unormowania kreujące nowe instytucje prawne, prawo stwarza nowe struktury organizacyjne życia społecznego, co często nazywa się innowacyjną funkcją prawa. Jednak próby „wymuszania” za pomocą prawa zasadniczych przeobrażeń społecznych poprzez odwoływanie się do środków przymusu prawnego kończą się niepowodzeniem. Doświadczenia historyczne wskazują, że arbitralne prawodawstwo państw realnego socjalizmu stanowione przez społecznie niekontrolowanych decydentów politycznych prowadzi do pozbawienia prawa jego normatywnych cech takich, jak generalność norm, ich przewidywalność, co określane jest w literaturze jako zjawisko destrukcji normatywności prawa. Istnieją więc, o czym wcześniej wspominano, „granice” instrumentalnego posługiwania się prawem.

3. Klasyfikacja funkcji prawa z punktu widzenia podstawowych wartości realizowanych przez prawo

Analiza funkcji prawa z punktu widzenia podstawowych wartości realizowanych przez prawo pozwala wyróżnić:

—    funkcję polegającą na zapewnieniu ładu społecznego, sandra

—    funkcję polegającą na minimalizacji konfliktów, ania

—    funkcję polegającą na promowaniu ludzkich umiejętności.^D0M,N,KA

W istocie wszystkie koncepcje doktrynalne dotyczące idei prawa są zgodne co do tego, że podstawową wartością realizowaną przez prawo jest ład społeczny. Ludzie na ogół cenią sobie ład społeczny i cenią go najwyżej, ponieważ w warunkach anarchii, czyli całkowitego nieładu nie mogą realizować żadnych długofalowych celów życiowych, są pozbawieni perspektywy życiowej, nawet w stosunkowo krótkim odcinku czasu społecznego. Stąd też funkcja prawa polegająca na zapewnieniu ładu społecznego jest postrzegana jako funkcja o fundamentalnym znaczeniu. Pozwala ludziom określać ramy ich społecznego funkcjonowania. Tę wartość prawa niezwykle mocno akcentował pozytywizm prawniczy, który w swej ortodoksyjnej wersji uznawał, że nawet niesprawiedliwe prawo trzeba zaakceptować, jeżeli zapewnia ład społeczny. To stanowisko współcześnie uległo radykalnej modyfikacji, bowiem przyjmuje się powszechnie, że tylko ład społeczny oparty na uniwersalnych wartościach moralnych stwarza bezpieczne ramy dla ludzkiej egzystencji i społecznego rozwoju.

Drugą funkcją prawa ż punktu widzenia wartości prawem realizowanych jest miniinoi3«^rł'«^*^rt    z