img014 (6)

Jacek Piekarski, Ewa Marynowicz-Hetka

PROJEKT DZIAŁANIA I JEGO FUNKCJE

Jean Marie Barbier¹ we wstępie do swej pracy poświęconej stworzeniu projektów działania i planowaniu przywołuje sformułowanie F. Longa: „weszlis'ray w cywilizację projektów". Wiadome jednak, żs nie jest to zjawisko zupełnie nowe. Powstanie prakseologii" wiąże się na ogół z pracami Louis Bourdeau i Alfreda Epmas, powstałymi pod koniec XIX wieku, oraz z przywoływanymi wieiokrccr.ie w tej książce tekstami Tadeusza Kotarbińskiego, który podstawy tej dyscypliny sformułował w latach dwudziestych naszego wieku. Świadomość rozwoju myślenia nad projektowaniem może być użyteczna w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: dlaczego projektowanie, które dotąd było domeną techniki, stało się ważne w dziedzinie społecznej"’ Dlaczego warto kontynuować projekty działania? Nawet jeśli odpowiedz na te pytania nie jest możliwa 'wprost, to warto chyba je postawić, ponieważ pozwalają one na poszukiwanie uzasadnień dla działania i podejmowanych decyzji.

¹ Barbier I. M.. Eiaboration de projets d‘action ei planification, Paryż 1991. s. 287.

³ Odwołujemy sic tu do stanowiska W. Duchampa. Por. Duchamp M.. Praseologie. [w:] Produire [es savoirs du travail soctai Actes du jenie coilooue de la rechcrche en travail sociai. 1987. Por. także: Kotarbiński T.. Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk. Warszawa 1929.

173_Jacęk piekarski. E'wa Marynowicz-Hetka

Projekt dziaiania i lego funkcje_179

antycypowania przebiegu zdarzeń i przewidzenia konsekwencji pod-ięTreli działań "oraz potrafiącego podejmować trafne decyzje.

""Crniejętność" ta staje się szczególnym wskaźnikiem profesjo-nainego przygotowania pracownika socjalnego. Trzeba ją ówiczyć w kształceniu do tego zawodu również dlatego, że przedmiot działania w pracy socjalnej dotyczy na ogół sytuacji trudnych, jednostkowych czy zbiorowych, jednak zawsze odnosi się do ludzi i w związku z tym wspóiwystępuje z równie ważnym problemem jakim jest etycznośó działania.

Cechą kształcenia profesjonalnego jest także przygotowanie do dziaiania skutecznego, rozumianego jako rezultat postępowania, w którym za pomocą minimalnych nakładów osiągamy maksymalne efekty. W odniesieniu do pracy socjalnej i do wszelkiej działalności w obszarze społecznym należy podkreślić, że „maksymalne efekty" niekoniecznie muszą być mierzalne i wystarczający jest wymóg stosowania optymalnych rozwiązań, zaś działanie skuteczne nie może być „skuteczne samo dla siebie”, nieodłączny jest tu element waloryzacji — działanie „skuteczne — w słusznej sprawie”¹.

Zastanawiając się nad projektem działania, nie analizujemy bliżej jego struktury. Uznajemy, że nadmierne uszczegółowienie może niekorzystnie usztywnić praktykę projektowania. Zdarza się. że przyjmuje postać instrukcji lun tak jest traktowana. Uznajemy, Ze przygotowywanie łotowych schematów projektów socjalnych i projektowania icst niebezpieczne, ponieważ uprzedmiotowia promem, ictdrv bvł nocząT-kawym sytmaie.-fHfCglęłlŁ HfSiiSbr/ konstruowania projektu \ sprawia ziudne wrażenie możliwości unifikacji rozwiązań. .Nie icst to możliwe. ponieważ jeazda sytuacja społeczna les; inflywiriuninn i we powtarzalna. Z tezo względu ograniczmy sie do wyodrębnienia trzech ogniw projexpj:<£.4nceotuai!za.ćiVC?'6.eractQnaiizacili(s'waluaciUW niniejszej pracy zostały oni 3fhowionę w różnym zakresitmCia^zcza nie zostało poruszone zagadnienie ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej, które samo w sobie jest bardzo ważne i zasługuje na odrębne potraktowanie^{2 3}. Zasygnalizujemy jedynie, że podobnie jak projekt, który ujmuje się kompleksowo, tak i jego ewolucja posiada ten sam

atrybut —jest bilansem rezultatów ujmowanych wieloaspektowo. Nie jest to tylko ocena zrealizowania celów projektu, aie także ocer.a zmian jakie nastąpiły w podmiocie działającym, w poouiacji do której było zwrócone działanie. Ważna jest ocena niepowodzeń i słabych punktów projektu, dokonywana nie przez osoby z zewnątrz, na ogół decydujące o finansowaniu projektu, ale przez pracownika socjalnego, podopiecznych. użytkowników placówki. Taka ocena wzbogaca i sprzyja doskonaleniu pracy.

Tak rozumiany projekt socjalny nosi atrybut procesu, rozwija się w każdej z faz szczegółowych, jest autentyczny i jest dynamiczny. Jest nastawiony na zmianę i swą dynamiką może ją również generować.

- Projekt „stając się” w toku działania spełnia funkcję społeczną’, dyna-' buzuje społeczność. sprzyja jnrę gru-ji 1 Ir.-nHynacii ncrfmiotow Ez-ąU , fąfącychT mobilizując energię ludzka, niekiedy zaś pośrednio oćdzia-■ luje terapeutycznie (np. dotyczy to projektów pedagogicznych czy 'prćjektów odnosząćych się do grup, które z grup odniesienia staią się ', grupami przynależności).

Rejestr rzeczywistego wymiaru funkcji społecznej projektu socjalnego nie jest zamknięty i z pewnością można go uzupełniać. Ji^ągne Jest, że trzy elementy różnicują akcentowanie poszczególnych funkia oroiekfu socjalnego a więc antycypacyjńejtyecukacyJfiej i społecznej. Są to:

—    inicjator projektu (np. pracownik socjalny, grupa użytkowni-

U    ków/podopiecznych, kierownictwo placówki, student, nauczy

ciel);

—    nuejsce-fealtaacji projektu Cnp. środowisko otwarte, placówka, miejsce zebrań nieformalnych);

—    merlyty a łciślęj, obrana strategia postępowania (np. demokratyczna i partycypacyjna czy raczej autokratyczna i nakazowa).

^ .Kopęepjualizaoa jrojekm socjainezo jest iego zasadniczym ogniwem i ma również charakter procesualny. Nic nie jest gotowe~z~?ótv. również cele. do których sformułowania dochodzi dopiero po pewnym czasie analiz i dyskusji. Nie rozważaliśmy w tej pracy, czego ma dotyczyć projektowanie, co może być jego przedmiotem. Funkcje ilustracyjną spełniają zamieszczone w tej części przykłady projekrów. które pokazują problematykę i cele działania odnoszące się do zaburzeń w socjalizacji, powodujących desocjaiizację jednostki : wyraża-

¹ Por. także stanowisko Barbier J. M-. Eiaboration .... op. cii., s. 153-164

1

Por. uwagi T. Kotarbińskiego na lemat etycznego wymiaru działania

2

zawarte w wypisach O działaniu w niniejszej pracy.

3

Por. m.in. Wprowadzenie do polskiego wydania pracy Detooz ?., Lo-pez H„ Systemanzacja i ocena doświadczeń zawodowych w pracy socjalnej, BPS, Warszawa 1995.