DSC00665 (8)

i obowiązków). W zasadzie więc działanie i jego sens może być postrzegane niezależnie od jednostko* wych realizacji i zmiennych procesów subiektywnych, związanych z tymi realizacjami. Zarówno siebie, jak i innego można postrzegać jako wykonawców powszechnie znanych działań obiektywnych, które powtarzają się i są powtarzane przez jakiegokolwiek działającego należącego do odpowiedniego typu.

Ma to bardzo ważne konsekwencje dla doświadczania siebie. Podczas działania następuje utożsamienie siebie z obiektywnym sensem tego działania; trwające działanie przesądza w danej chwili postrzeganie przez działającego samego siebie oraz dokonuje tego w tym obiektywnym sensie, który został społecznie przypisany działaniu. Jakkolwiek w dalszym ciągu istnieje marginesowa świadomość ciała i innych aspektów siebie, nie zaangażowanych bezpośrednio w działanie, w tej konkretnej chwili działający ujmuje siebie poprzez utożsamienie ze społecznie zobiektywizowanym działaniem („właśnie łoję skórę mojemu siostrzeńcowi*' — epizod przyjmowany bez zastrzeżeń w rutynie życia codziennego). Zaistnienie działania i poddanie go następnie refleksji działającego ma dalsze konsekwencje. Część siebie, będąca wykonawcą tego działania, obiektywizuje się, podczas gdy całość siebie staje się powtórnie stosunkowo daleka od identyfikacji z wykonanym działaniem. Znaczy to, że można pomyśleć siebie jako zaangażowanego w działanie tylko częściowo (w końcu człowiek w naszym przykładzie jest czymś poza tym, „który łoi skórę siostrzeńcowi**). Nietrudno zobaczyć, że w miarę jak obiektywizacje te kumulują się („ten, który łoi skórę siostrzeńcowi**, „ten, który pomaga siostrze", „wtajemniczony wojownik*’, „wirtuoz tańca deszczu" itd.), z ich pomocą zostaje uporządkowana cała sfera samoświadomości. Innymi słowy, z pomocą społecznie dostępnych typizacji zostaje zobiektywizowany fragment osobowości. Fragment ten jwt

prawdziwą „osobowością społeczną”, która, jako od* rębna od całej osobowości, a nawet przeciwstawiająca się jej, jest subiektywnie doświadczana.** Do tego ważnego zjawiska, umożliwiającego wewnętrzną „rozmowę” między różnymi fragmentami osobowości, wrócimy jeszcze później, kiedy zajmiemy się procesem internalizowania w świadomości jednostkowej społecznie stworzonego świata. Tym, co nas interesuje obecnie, jest związek tego zjawiska z obiektywnie dostępnymi typizacjami postępowania.

Mówiąc krótko, działający identyfikuje się z zobiektywizowanymi typizacjami postępowania tn octu, ale odzyskuje dystans, kiedy potem podda swoje postępowanie refleksji. Ten dystans między działającym i jego działaniem może zostać zachowany w świadomości i przeniesiemy do przyszłych powtórzeń działań. W ten sposób zarówno działająca osobowość, jak i działający inni nie są postrzegani jako niepowtarzalne jednostki, ale jako typy. Z definicji typy te są zamienne.

Kiedy ten rodzaj typizacji występuje w kontekście zobiektywizowanego zasobu wiedzy, wspólnego dla zbiorowości działających, możemy w uzasadniony sposób zacząć mówić o rolach. Hole to typy działających w takim kontekście.*⁷ Nietrudno zauważyć, że tworzenie typologu ról jest nieodzownym korelatem instytucjonalizacji postępowania. Posługując się rolami instytucje stają się częścią doświadczenia jedno? stkowego. Zobiektywizowane językowo role są zasadniczym składnikiem dostępnego obiektywnie świata każdego społeczeństwa. Odgrywając role jednostka uczestniczy w społecznym święcie. Dzięki

*• W związku z zagadnieniem relacji ,,osobowości społecznej” wobec całej osobowości por. pojęcie ,vja przedmiotowego” (me) Meada z pojęciem homo dupin Dutkhekna.

i| Jakkolwiek używamy w naszej argumentacji terminów obcych Meadowi, nasza koncepcja roli jest bardzo bliska jego l zmierza do rozszerzenia teorii toH Meada przez ujęcie jej w szerszy układ odniesienia, który obejmuje teorię instytu-oji.

123