img098

IJedynie Polacy pochodzący z pogranicza polsko-ruskiego (ukraińskiego lub białoruskiego), polsko-czeskiego i polsko-słowackiego wymawiają zarówno dźwięczne Y- Jak bezdźwięczne X. a więc o psie mówią xart, a o duchu Yan.

błędną, jakkolwiek wymawiane przez dźwięczne Y wyrazy jak; hardy, herbata, huk. harcerz, hymn zwracają uwagę pewną obcością. Nie dotyczy to osób, które od dziecka w związku ze swoim pochodzeniem do wymowy takiej przywykły.

1 takie władnie pochodzenie wskazuje i tak je należy wymawiać bor-zoboYata.Tyiko wtedy bowiem mógł autor Trylogii włożyć w usta księcia Bogusława taki żart słowny.

szczyźnie kulturalnej wymarcia się w obu wypadkach id tycznie brzmiącą głoskę ź: żaba, źeka.

[■■bardzo]. Występujące w nim Z litery r i z nie mają nic współ go z rz = żl. W tym przypadku z przeszło w głoskę 3.

Że tańcuję bano rada (bar-zo)

...Ja też.bymnabarziej chciała... (nabar-iei)

0. Kochanowski Pieśń świętojańska o s (...) Widział to kiedy kto z WM, iżby mu się tknąć ser

2.5. k kg ^ przed e ę

wia się twardo lub miękko, zgodnie z pisownią ortograficzną, a więc kęs, gęsty, kępa. gęba, rękę. nogę wymawiamy: kęs, gęsty, kempa, gemba. reąke. nogę oraz: kiedy, kiełek, kiep, .........p, (fes. cfentkl.

A. Mickiewicz Pan Tadeusz, wyd. sejmowe Formy żsćeś, źtćeźę, a także draźóić występują również u tana Kochanowskiego:

.. . Inszy wszelaki zwierz niemy

. ..Niebożę mój, kto cię zblażnił,

Żeś tak srogie iwietzę drażnił?...

Aktorzy winni w praktyce scenicznej czy radiowej kierować się w tych wypadkach pisownią i zachowywać te rzadko spotykane specyficzne dialektowe cechy języka wielkich poetów. Zmiękczone z" występuje przed i (zjawa, Azja) oraz w nie-

bowaną. a więc poprawniejszą (z wyjątkiem może inleritf enta i wyrazów pochodnych; np. piszącą te słowa bardzo razi twarde g w scenicznej „inteligenckej" wymowie).

Przypomnijmy, ze w niedawnych stosunkowo tekstach literackich mamy przykłady miękkości g przed e z zanikiem zwarcia tylnojęzykowego, co dało w rezultacie głoskę J, np. często spotykany „jenerał^- (w Panu Tadeuszu wyłącznie laka for-

do małych interesów).

ęt zmiękczone wymawia się w wyrazach obcych zawsze tam. gdzie wskazuje na to ortografia, np. giełda, giermek. Giewonl, Giedymin wymawiamy: r^ełda, g’ermek. gfewont, ęjedymin.

Zmiękczone k' rj w wyrazach polskich, jak np. polską (biernik od „Polska"). u»ag’e. reąke, jest zjawiskiem dialeklo-

2.6. Spółgłoski zUź i

3. Tabela głosek polskich

Na zakończenie przeglądu głosek polskich spróbujmy je ułożyć wedlu podanych w „Uwagach wstępnych" kryteriów opisu, traktując tę tabelę jako „pomoc" w przyswojeniu sobie Ich cech podstawowych.