img444

sposób mączkę rozcieńczano dodając wody i krochmalu - "żeby polewa się nic łuszczyła". W ostatnich latach, w Baranowie naczynia polewano kupną minią, gdyż glejty się już nie używało.

BUDOWA PIECA - WYPAŁ

Garncarze zawodowi wypalali naczynia w piecach wyłącznie do tego celu budowanych, wśród których wyróżniono 3 główne typy:

piece pionowe bez rusztu,

piece pionowe z rusztami poziomymi,

piece poziome z rusztem pionowym.

Ta trzecia forma czyli piec typu poziomego, pospolita była na Lubelszczyźnie. Formę taką (w 1986 r.) miały 2 z 3 istniejących wówczas w Baranowie pieców. Piece te przegrodzone były pionową kratą oddzielającą palenisko od komory ogniowej. Forma ta uchodziła u garncarzy za nowszą.

Najpierw układało się garnki wewnątrz pieca, przy czym na wypełnienie pieca w całości trzeba było robić garnki przez miesiąc.

Ogień w rozpalano drzewem sosnowym - "szczypami", a najlepiej korzeniami. Na jeden piec używano ok. 3 m3 drzewa.

Piec wypala się przez 14 - 15 godzin. Najpierw przez 4 godziny "wygrzewa się", potem przez 4 godziny stopniowo zwiększa się ilość dokładanego drewna, a na koniec "daje się pełny ogień". Po wypale piec "studzi się" przez 24 godziny i dopiero wtedy "wybiera się wypał".

Temperatura wewnątrz pieca dochodzi do 920°C, kiedy czerep zostaje wypalony, lub do 960°C, kiedy stapia się szkliwo. Garncarze poznają temperaturę wewnątrz pieca po kolorze płomienia lub po stapianiu się szkliwa.

WYROBY GLINIANE

asadniczy kształt wyrobów garncarskich uwarunkowany jest ich funkcją użytkową. Najodleglejszą genealogię posiada naczynie typu "garnek bez ucha". Naczyniem o kształtach zbliżonych do form wczesnośredniowiecznych jest tzw. dzieżka, produkowana także w pracowniach garncarzy baranowskich. Dzieżki mają różną wielkość, najczęściej 1-2 litrowego naczynia służącego zazwyczaj do przechowywania mleka, kiszenia żuru itp. Pod koniec średniowiecza pojawiają się też garnki o kształcie jajowatym / czasem zaopatrywane w jedno lub dwa ucha. W czasach najnowszych dno garnków znacznie się poszerzało, gdyż z braku innych naczyń służyły one do gotowania na piecach krytych blachą. Na Lubelszczyźnie garnki gliniane służyły do gotowania w okresie międzywojennym, a nawet jeszcze w czasie II wojny światowej. Nowszą formą są również różnego rodzaju gliniane kubki do picia, oraz wywodzące się zapewne od glinianych dzieżek - "słoiki" o kształtach cylindrycznych lub beczułkowatych. Powszechne są we współczesnej ceramice ludowej, także baranowskiej, płytkie misy służące ongiś do spożywania potraw, a w ostatnich latach mające przede wszystkim dekoracyjny charakter. Najnowszą formą użytkową dzisiejszych misek są należące do tej samej grupy donice i makutry. Nieco głębsze od misek, służą do ucierania maku, ciast. Szczególnie pięknymi kształtami wyróżniają się produkowane w Baranowie dzbany różnych rozmiarów.

Dzbany - naczynia służące do przenoszenia i przechowywania płynów, wywodzić można z form, które w ceramice polskiej pojawiają się również jeszcze w średniowieczu.

Jednak w ostatnich latach najbardziej popularnym produktem wytwarzanym w Baranowie były dwa rodzaje doniczek. Jedna, to doniczka konwencjonalna, szeroka, tradycyjna dla tego ośrodka i nie odbiegająca od konwencji krajowej. Druga wersja to doniczki wielkich rozmiarów, tzw. "palmówki", o wysokich ścianach i wąskim dnie.

Charakterystyczną cechą wytwarzanych w Baranowie doniczek był lekko odwinięty brzeg .Ten rodzaj nie miał miejscowych tradycji i pojawił się w wyniku zmian na rynku zbytu. Pod sam koniec garncarstwa baranowskiego pojawiały się też nowe doniczki, nie produkowane nigdy wcześniej, a stanowiące jedną całość z podstawką.

Inne przedmioty wyrabiane w Baranowie, to małe garnuszki, dwojaczki, flakony różnych rozmiarów o małym brzuścu, wąskiej szyjce i dużym wywinięciu brzegów.

Dodatkową produkcję stanowiły chętnie kupowane na kiermaszach miniaturki naczyń, dzbanuszki, a także skarbonki i kogutki piszczałki. Okazyjnie robiono też kropielniczki i krzyżyki na ścianę.

Na przeglądy sztuki ludowej Jan Góra robił również rzeźby wypalane metodą siwakową. Były to wykonywane sporadycznie postacie świętych lepione z gliny lub odlewane z formy i wypalane w stanie surowym.

O •

Zdobnictwo - rodzaje dekoracji, motywy i ich rozmieszczenie

Wyroby garncarskie z Baranowa dekorowano zasadniczo dwoma sposobami. Pierwszy, to wykonywanie przez garncarza za pomocą rylca ozdoby w świeżej glinie. Drugi rodzaj dekoracji, to malowanie kaolinem, "pisanie" lub tzw. "szlakowanie" przy pomocy rożka garncarskiego, którego lokalną odmianą była wygięta blaszana łyżka z dzióbkiem.