IMG75

33

^KN,0Ł0^™ '    IlODlAJACH skał

ludzkich- Tain więc, gdzie góry są nie z ziemi, lecz z inn«i

^kai^’ ^sobie ujŚda prZCZ Żyly’ * ⁸P^ala to- co w niej jest miękkie i .^CJ!^{, I)rZepalu} ią 91,a °^enitt> ajuK®J*f    i i • • i \r    JJ*- nn^KKie i udikiłtnc, u pozostawici to

_t„i«>    ^l " ^Ka"“^1>a,,u \ »yP»'o"fj n«mi pow.l.j. _py| p„,₆„|_afaWi llk „ _Etturi;

,    ^Mbs,a"^{1 1}    _y“^ncul"^s>,^{p,asek C2a}"“«y- Ob, ,„j,_ją ,_ię do»k₀„,i, a„ bu.

ao.y »-»“/->• 3“    »'«y 1-y    w.4*. a™*. ,._te i „_tI>

budowie grubi, „.orek,oh. bubst.ucj. tu ,«    „d _tufu, . _lwtrJs„ _od    J J,

Jolu P-l*¹¹ » «7^{Ca    w,ed}y ^J⁴"¹* “« » „iektórych okolie.ch ,e„ rodzaj pia.ku, k.óry

_mM° carbunculua.

HOZDZ1AL SIÓDMY

Przedstawiłem rozmaite gatunki i właściwości wapna oraz piasku. Z kolei omówię kamienio- , łomy, z których wy dobywa się t przygotowuje do budowy kamień zarówno ciosowy, jak i łamany. Okazuje się, ze skały mają rozmaite i bynajmniej nie jednakowe właściwości. Jedne są miękkie, jak na przykład występujące dookoła Rzymu, jak rubryjskie, palleńskie, fidenackie, albańskie; drugie są średnio twarde, jak te, które znajdują się w Tyburze, w Amiternum, w Soracte i inne tym podobne; niektóre są twarde, jak kwarcyt. Istnieje jeszcze wiele innych gatunków, jak czerwony i czarny tuf w Kampanii, a w Umbrii, Picenum i ziemi weneckiej biały, który nawet można rznąć zębatą piłą juk drzewo. Miękkie mają tę zaletę, że bloki z nich ciosane łatwo dają się obrobić przy i budowie; jeśli znajdują się w miejscach zakrytych, są wytrzymałe, jeśli jednak znajdują się w miejscach nie pokrytych i otwartych, wietrzeją i kruszą się pod wpływem mrozów i szronu. Także nad wybrzeżem morskim, przeżarte przez słoną wodę, nie przetrzymują upałów. Tyburtyńskie zaś skały i wszystkie inne tego rodzaju wytrzymują obciążenie i nie są wrażliwe na działania atmosferyczne, nie wytrzymują jedynie ognia i pod jego działaniem od razu rozpadają się i kruszą, mają bowiem z natury mało w sobie wilgoci, niewiele części ziemi, a najwięcej powietrza i ognia.

A ponieważ mało jest w nich wilgoci i ziemi, ogień przez dotknięcie i siłę swojej pary wypiera z nich powietrze, wdziera się na jego miejsce i zajmuje próżnię ich żył, rozpala je i podobnym do siebie częściom nadaje własny stopień rozżarzenia. Istnieją również liczne kamieniołomy 3 w pobliżu Tarkwinii z barwy podobne do albańskich, zwane anicjańskimi, które znajdują się przede wszystkim kolo Jeziora Wulzyńskiego, a również w prefekturze Statonii. Skała ta ma niezliczone zalety, nie tylko bowiem nie szkodzi jej ani mróz, ani ogień, lecz jest mocna i trwała przez długie czasy, ponieważ w swym naturalnym układzie ma mało powietrza i ognia, średnią ilość wilgoci i wiele części ziemi. Dzięki tej spoistości umocniona, nie ulega ani warunkom atmosferycznym, ani gwałtownej sile ognia. Najlepiej można się o tym przekonać na pomnikach wokół * miasta Ferentum, budowanych z materiałów pochodzących z tych kamieniołomów. Są tam bowiem wielkie, doskonale wykonane posagi, a także mniejsze rzeźby, kwiaty i liście akantu subtelnie rzeźbione, które choć stare, wydają się tak świeże, jakby je dopiero co wykonano. Również ludwi-sarze sporządzają ze skał tych kamieniołomów formy do odlewania brązu i mają z nich wielki pożytek. Gdyby te kamieniołomy znajdowały się w pobliżu Rzymu, warto by było wszystkie budowle z tego kamienia stawiać. Wobec tego jednak, że konieczność zmusza nas do korzystania s ze znajdujących się w pobliżu kamieniołomów rubryjskich, palleńskich i innych najbliżej Rzymu położonych, trzeba się będzie trzymać następujących wskazówek, jeśli się chce wykonać budowlę bezbłędnie. Zabierając się do budowy należy użyć bloków wydobytych przed dwoma laty, i to wydobytych w porze letniej, a nie zimowej, i takich, które przez te dwa lata leżały pod gołym niebem. Bloki, które w przeciągu tych dwóch lat uległy uszkodzeniu wskutek działań atmosferycz-