IMG828 (2)

być nawiązanie np. do romantyzmu lub pozytywizmu stu Juko do epok. którc^gytworzyły pewne formy

__ »tv lisi >ką I konwtWjo poetyckie, uznane za

ale jako eukkU klei. o których akkialnokl jest iy. t tak w tym ująciu romantyzm bądzie postulo-|ako wyraziciel Idei narodowych, pożyty wiem

_    _ ha*k> pracy organicznej itp. Fiaarz w tym

nie wyciąga ae swego programu konsekwencji ściśle arfystyczny i h — nie proponuje «łg jako wzoru dla wapólczc cnych np. Amalii romantycznego my powieści realistycznej. Naturalną Jak rzeczą ze przy tego typu programach badanie Imilji Jt Hler arkśej przyjmuje postać analizy spadku dziejowego | aw funkcjonowania w epoce uapólcreanej tylko pod kątem __iych Idei. Nie ogranicza aią ono tylko do takich ewen-obejmuje cegto same działa literackie Jako utwory m pewną ideologią czy jej podporządkowane, wprowa-Ijąc Ja W enaraki kontekst zjawisk pożaliterackich. Przy takim badawc zym można zwracać uwagą na właściwości __    literatury Jako zatuki budowanej ze swoistego ma

teriału. me Jeet to Jednak koniecznością — główny problem pokazanie związków z Innymi dziedzinami zja-w których wyrażają aią określone ideologie. Ten typ ba-daó tradycji szczególnie silnie lansowany byt w pracach mar-taGstowakich sprzsd paru laty. Trudno oczywiście kwestionować wagą lego rodzaju zaintereaowań — w tym konkretnym wypadku Jednak konieczna wydaja aią polemika. Badanie tradycji jest prmds wszystkim kndaniam hislory* mym W pracach z tzw. ..ubiegłego okresu", wulgaryzujących marksizm, przy historycznej jgnblsmstyra ukształtowała mtą nie historyczna postawa. Na fakty pziasdnśrl. na tradycją, patrzano a punktu widzenia aktualnie formułowanych dyrektyw ideowych. Tworzono pawian kanon tradycji (obiegowy wówczas termin ..postąpowe tradycja" jnl tego wy i aaznij ^B. skonstruowany według tego. co uznano aa

Miary — a gśg»wr rradycj*. oa KU •- mi—171.

tamto:

aktualni^{1 2} wartościowe i pożyteczna — często w oderwaniu od łstotnęgo Ua historycznego l socjologicznego». Do badań ściśle naukowych wprowadzono więc metodę prezentystyczną. właściwą publicystyce, czy — w zakresie literatury — krytyce literackiej. Jeat ona nie do przyjęcia tak przy badaniu spadku ideowego w literaturze, Jak i wtedy, gdy analizuje się tradycje formalne.

W przypadku badań gcnetyczno-literackich nie odwoływano się do zjawisk, które wychodziły poza zakres literatury, ich przedmiotem był sam utwór. Polemika z metodą i charakterem tych badań jest dla niniejszej pracy szczególnie istotna, gdyż dotyczy ona przede wszystkim tradycji jako zjawiska swoiście literackiego — stara się jednak ująć ją szerzej, niż czynili to tzw. ..wplywologowie", może najkonsekwentniejsi reprezentanci metody genetyczno-literackiej. Różnice ujawniają się już w terminologii. Tradycyjna komparatystyka. niegdyś najbardziej rozbudowany i ze szczególną miłością uprawiany dział polonistyki, mówi o wpływach¹•, niniejsza praca eksponuje problematykę tradycji Nie jest to różnica li tylko werbalna. Poza nią kryję się odmienności merytoryczne. „Wpływ” jest niemal tylko terminem technicznym. Określa pewien jednostkowy i jednostronny proces, nie rzucany na ogół na szerokie tło problematyki. " Trudno kwestionować w ogóle sensowność stawiania

f* 1»

1

Ra oderwania od kategorii socjologicznych w pracach reprezentujących tę metodę zwrócił uwagę H. Markiewicz w rozprawie Sporne proMemp klotowej interpretacji literatury, w tomie: Tradpejt i retcizje. Kraków 1957. s. S—44

2

Por. rzeczową charakterystykę kierunku w V rozdziale książki St. Sk warczy hskicj Siauouipa głównych kimnUs w bodemiech literackich, t I. Lódi 1948. s. 203—218. a także jego krytykę w rozprawie K. Budryka O teorii procesu historycznoliterackiego w okresie polskiego retu¹ winni I baroku. .Przegląd Humanistyczny¹ 1958. nr 1 (4). «. 32 45.

“ Uwaga ta odnosi się jedynie do tzw. „wpływologu”. nłe saś do kom-parutystykl. wypracowanej przez badaczy' pozytywistycznych (BP- Posnrtfa W Anglii. Wiesielowakicgo W Rosji), którzy chcieli poprzez porównywa-ało różnych literatur narodowych (zwłaszcza na wczesnych etapach Ich rozwoju) dociec pewnych prawidłowości, rządzących procesem rozwoju