IMG833

ł m»w mmi iimmmi

Jąeepo na Jifo praktykę twórczą. Nie istnieje więc ogólny f r» Bi amn akryitiliiowiąjr kanon tradycji. Tradycję Jest coł dla kogoś w pewnej określonej sytuacji. Tradycja stanowi więc gjawłsko relatywne Badanie jej jrwt prseto w pierwszym r*ą-| dzie »«ltaą trunki reprezentantów tego prądu literackiego, I który s priwkifcl czerpie bodźce twórcze, który ją na swój sposób aktywnie modeluje. głównie przez wyznaczenie nowych zadań artystycznych.

Tradycja jako zjawisko ^relatywizowane poprzez uczestnictwo w rozmaitych prądach, składających się na dany okres literacki, ujawnia poprzez tą przynależność pewną rolę, którą nazwać by ■okna .uwiniiiiijącą', Jaat ona nie tylko jednym z czynników| cementujących prąd jako zespół określonych dążności nrtystycz-| nych — jaj zadaniem jaat nadawanie nowokezUttującym aiąl prądra wtrtoóci wobec publiczności literackiej. Prąd, kształtując swoją tradycją, odwołuj* ełą zazwyczaj do uświęconych już elementów przeszłości literackiej, których wartość została akceptowana przez powszechną świadomość kulturalną. Nowy prąd,, podając się m kontynuatora czy spadkobiercą tych akceptowa-j nych już wartości. Maras m siebie pewną przynajmniej część Ich zasług. Tm moment występuje tap. szczególnie silnie w pierw-•cym okresie hhMaołci „Skamandra". Odwołania do wielkiej i przeaitaśei grały tutaj rolą uświęcającą, byty swego rodzaju Jśletea wizytowym", składanym odbiorcom literatury. Warte] zauważyć, ta tą funkcję uświęcającą pełnią szczególnie często takie elementy przeszłości, które legitymują aię wyjątkowoH tataoścą kulturotwórczą — należą do nich przede wizyij wątki laląaiai i kulturą klasyczną.

Wybór w kształtowaniu tradycji dokonuje się nie tylko ze względu aa jaj uczestnictwo w prądach literackich. Pisarz współczesny mota podejmować a przeszłości kulturalnej rzeczy rozmaite. Okres literacki, który nie stał się wyłącznie zjawiskiem historycznym, alt w Jakiś sposób oddziaływał na dalszy tok procesu rozwojowego literatury, jest zazwyczaj tak wtoku tron-ay. M dopuszcza recepcją zjawisk różnorakich, któro na siebie ato sawaro zachodzą. Przejmowanie przebiegać może w różnych

dziedzinach, które historycznie pozostawały zazwyczaj w Jakichś związkach pomiędzy aobą — takie 1 dlatego, ie wyrastały na ogół z analogicznych 'sytuacji zewnętrznych. Kiedy ten pierwotny układ stosunków niknie, przekształca się w inny, zanika naturalny fundament powiązań — dotąd spójne elementy zyskują twojego rodzaju autonomią, mogą egzystować nUialatnli od Innych. Przykładam może być epoka romantyczna, w której irodki artystyczno, formy konstrukcji utworu, były ściśle powiązane z konstrukcją bohatera literackiego Jako nosiciela określonego stosunku do świata — związek ten zanikł Już u schyłku tego okresu literackiego. Kontynuowanie środków artystycznych wielkich romantyków oddzielone zostało od ich uraaad nień, w szczególnych wypadkach wprowadzono uzasadnienia nowe. Dla żadnego z kontynuatorów epoka historycznol iteracka nie istnieje Jako całość — dokonuje on selekcji poprzez wyprowadzenie określonego czynnika z tych związków, w których znajdował etą on poprzednio, i wprowadzenie w związki innego rodzaju. Z tego -względu kontynuacja może być — w sensie materiału historycznego, który Jaat jej podłożem — jednostronna. Przebiegać może jakby w dwóch płaszczyznach, które na tyle się różnią, że pozwalają się wyodrębnić. Płaszczyzna pierwsza okrażlana jest przez związki z różnej kategorii zjawiskami poza-Uterackłml. W tym zakresie proces rozwoju literatury jest jedną z części procesu ogólniejszego — szeroko pojętego rozwoju kultury i społeczeństwa. Nie tylko w tym sensie, że w literaturze, jak 1 w Innych formach twórczości ludzkiej, obserwujemy podobne objawy, wyrażające się w odmiennych kształtach. Najistotniejsze jest tu działanie tych samych prawidłowości, będących wyrazem reagowania wszystkich form twórczości kulturalnej na tę samą rzeczywistość. W tym „członie" procesu kształtowania tradycji ujmować można jej rozwój w powiązaniu ze zjawiskami społecznymi i kształtująco działającymi ideologiami. Druga strona procesu modelowania tradycji obejmuje te wszystkie zjawiska, które są właściwościami literatury jako odrębnego rodzaju sztuki i wynikają ze swoistości jej materiału. Nazwijmy to częścią autonomiczną procesu kształtowania tradycji.

Iż