IMGI15

s roku 1979³. W nieco podobnym kierunku chciałabym l cnie podążyć, kładąc nacisk na egzystencjalno-fan t uz _n, wymiary dramatu, który z niezwykłą ostrością konfrontuj* "" gię* s „katastrofą".

1 Koniecznością ziaje się — choćby jak nąjbardziej pobi** — odtworzenie sytuacji egzystencjalnej Kra.sniskiego, gdyż ,,,₍₍ liwi ono rekonstrukcję perypetii religijności poety. Znajdujemy _sj w niezłej sytuacji, bowiem obfita korespondencja Krasińskiego (t_aL bezwzględnie potępiana przez niektórych badaczy jako bezplo<|_ne zużywanie energii pisarskiej) pozwala wniknąć w stan jego rozn*. czy, w jego „trwogę i drżenie", w jego „albo-albo" — w taki sposób w jaki w ogóle bywa to rzadko możliwe. Pod tym względem s*cte» gólnego znaczenia dla mego wywodu nabiera list do Konstantego Gaszyńskiego datowany z Florencji 9 lutego 1836 roku. Krasiń-ski — po Nie-Botkiej Komedii i Irydionie — znalazł się wówczas w osobliwej sytuacji granicznej. Dwa tygodnie wcześniej (26 11836) wszak napisał słynny „czarny" list do ojca, zawierąjący niebywale bezwzględny osąd historii Polski. Ciągle zapowiadał, przeczuwał, ale i dotkliwie, namacalnie przeżywał katastrofę egzystencjalną narodową, społeczną, ogólnoludzką. Czujemy, jak jeszcze któryć tam ras pęka w szwach z trudem podtrzymywany jego świat — i to wyjątkowo dramatycznie. Do listu do Gaszyńskiego będę jeszcze powracać. Na rasie zacytuję zdanie, zawierające zdumiewającą autocharakterystykę, jakże pokrewną Spowiedzi dziecięcia wieku Mu—eta (która zresztą również ukazała się w 1836): „Wieku mojego nie cierpię, a jednak wszystko we mnie zgodne z wiekiem, w którym żyję: te same rozhuzdane żądze i niemożność ta sama, te same półwiary i półbtyski rozumu i ta samą nuda ogromna, straszna, piekielna, zimna jak lód, pożerąjąca jak ogień"⁴. U Musseta mówi się o „uczuciu niewysłowionej mdłości", które zaczęło „fermentować we wszystkich młodych sercach", o „nieznośnej czczo-

9 Por. «ctqt Cmi formy otwartej, w: Gza* formy otwartej. Tematy i medi* romantyetne, Wimnrt 1984.

- Z. Kraaińald, Liaty da Konstantego Gaszyńskiego. Opracował i w«W^<‘^rn poprseduł Z. SudoUu, Wanuwa 1071, a. 111.

ki*,o rzucaniu tlę w „entuzjazm na zimno"⁵. Krasiński w sposób rozdzierający wypowiada dwoisty stosunek do własnej epoki: nienawiść do niej i zgodność z nią. Żądza, entuzjazm, mdłości i nuda —- jakldd** i ,Jak ogień". Pisząc podobnie i wielokrotnie Krasiński faktycznie przedstawiał życie nic do życia. Toteż nic dziwnego, że już w następnych zdaniach przechodził do myśli o samobójstwie A.

A w poprzedzających wyrzucał z siebie — i to wcale nie na pokaz —- spowiedź jakby dekadenta Takiego, który nigdy nie może dotrzeć „do czegoś słodkiego, niewinnego**; w poezji jego „nic nigdy nie było naiwnego, potulnego, dobrego**. Szatan, a nie anioł-stróż patronował już jego lalom dziecinnym (przypomina sięlnografia hrabiego Henryka). Gruz i popiół, oto jego państwo. „Stary na sercu** (jak Heliogabal z Irydiona). „Już w dzieciństwie moim były namiętności, które mnie kaziły, które mi czystość duszy odebrały przed czasem"⁰. Dalej padają określenia, które każą myśleć o Orciui Zaczynamy czuć się tak, jakbyśmy czytali jakąś biografię sporządzoną specjalnie dla Mario Praza, żeby mogła być Umieszczona wśród portretów jego romantycznych i post romantyczny cii dekadentów⁷.

TAle epoka niewinności i naiwnego dziecięctwa według Krasińskiego na zawsze została niu odebrana, zresztą prawdopodobnie as jemu nigdy nie była dana. Wszystkie marzenia o raju utraconym stają się równie niemożliwe, jak w Sic-Boskiej Komedii powrót „przeszłości, zbrojnej w stal, powiewnej rycerskimi pióry**, „gotyckich wież", „katedr świętych". „Ale to nie to — tego już nigdy nie będzie —"(58)®. Pozostają jedynie, powtarzam za poetą, „ruiny*.

A. Mussei, Spowiedź dziecięcia wieku. Przełożył i wstępem opatrzył Boy, Winuwi 1920, s. 12.

E Z. Krasiński, Listy do Konstantego Gassydskttyo, a. 111. js Por. M. Praż, Zmysły, śmierć i diabeł w literatura romantycznej, preeł. K. Żaboklicki. Warna w a 1974.

J* Nie-Botką Komedię cyt. za: Z. Krasiński. Nie-Boska Komedia, wyd. IX. Wstęp napisała M. Janion. Tekst i prsypisy opracowała M. Grabowska, Wrocław-Warszaw/*-Kraków 1966. BN I 24. Pozostałe — poza Irydionem — utwory Krasiń«k i■ cyt. za: Z- Krasiński. Pisma. Wydanie jubileuszowe. Kraków 1912, I-VII1.

81