IMGR22

uTwodw. się wszystkie te herby, które można zakwalifikować do grupy zaszczytnych figur poHnetrrcmych, ale takie te wszystkie, kórc posługują się podziałem pola tarczy. Wyłącznie pilski charakter msią te, które wywodzą się z pierwotnych znaków własnościowych. DLa tej ostatniej grupy wymowne jest to, że poza Korczakiem, używającym jako godła trzech wrębów, które od biedi można by identyfikować z francuskim hamadc łub hamcydc, nie mają żadnego odniesienia pośród godeł heraldyki europejskiej. Są to krzywaśń, łękawica, łękawka, rogacina om pototocremca "^ł. Niemniej należ) pamiętać, ze analogiczną genezę mają takie godła jak krzyż \v nader nielicznych odmianach, księżyc, gwiazda, strzała, grot, ogniwo rozwarte, podkowa i zawiasa kotłowa, które wywodząc się z pierwotnych ciosów, przy pomocy których wykonywano znaki własnościowe, w ciągu swego heraldycznego żywota przybrały kształty wspólne dis heraldyki europejskiej '**.

Wniosek stąd płynie oczywisty: propozycja systematyki heraldyki polskiej nie może zupełnie pomi|ić osiągnięć u- tej mierze heraldyki europejskiej, ale z nimi liczyć się musi, chociaż bez wątpienia będzie się starać także wydobyć to wszystko, co niesie ze sobą polska, rodzima specyfika Podstawową jej cechą musi być to, że nie dokonuje ona kwalifikacji ani herbów jako tatach, ani godeł heraldycznych jako takich, ale elementów, kórc składają się na godła herbów polskich. Decyduje o konieczności przyjęcia takiego założenia geneza herbów polskich, które pow suwały Tc znaków własnościowych, modyfikowanych europejskim zwyczajem heraldycznym, tle ba oglądania się na kształtujące się tam reguły heraldyczne, lub też stanowią recepcję gotowych opracowań obcych, choć stało się to w ograniczonym jedynie zasięgu.

Wschodząc z takich założeń, wydaje się, że można zaproponować wprowadzenie do heraldyki polskiej, w celu umożliwienia przeprowadzenia systematyki, pojęcia: przedmiot heraldyczny, aby tik posługiwać się mało precyzyjnym określeniem: element, który składa się na godło polskiego herbu. W zasadzie propozycja nasza jest zgodna z tym procesem, który zachodzi wówczas, gdy poszukujemy lakonicznego słownika służącego do blazonowania, chcąc uzyskać możliwie dokładny opis werbalny zabytku heraldycznego. Do tego samego zatem zmierzały wszystkie wysiłki Joachima Lelewela, Franciszka Piekosińskiego i Heleny Polaczkówny czy Adama Heymowskiego, kiedy podejmowali próby doskonalenia polskiego słownika blazono-wanu jednakże charakterystyczną cechą ich postępowania badawczego jest branie za punkt wyjścia fhncu&kicgo (rudziej angielskiego) języka blazonowania i poszukiwanie w języku staropolskim właściwych odpowiedników. Bez wątpienia jest to metoda, która skutecznie prowadzi d<< pożądanego skutku, ale z jednym zastrzeżeniem. Dałaby pełny efekt, gdyby heraldyka polska bez reszty mieściła się np. w systematyce francuskiej. Tak jednak nie jest i stąd polski słownik błttoiuwtnM nie ittaze dać dokładnego opisu heraldycznego. Systematyki bowiem, które stanowią jego punkt wyjścia klasyfikują całe godło heraldyczne, co w konsekwencji decyduje ó języku blazonowania. Ma to również określone skutki dla prób odczyty wami komunikatu zawartego v znaku. którv przecież w ostatecznym rozrachunku stanowi zarówno herb, jak

) godło.

Zastanowić się u ypada nad próbą zdefiniowania proponowanego pojęcia: przedmiot heraldyczny *'. Wydaje się, żc pojęciem tym można obejmować wszystkie te wyobrażenia ikonograficzne, które potraktowane łącznie tworzą godło heraldyczne, natomiast rozpatrywane od-dudnić mają znamiona znaku zdolnego nosić odpowiedni komunikat. Jednakże nie może to byc znak językowy, bo na taki chcemy go dopiero przekładać, lecz musi to być znak ikono-gnficzny'*¹.

I. PODZIAŁY POLA TARCZY

v pole dwudzielne

WSUJP 2. POLE DWUDZIELNE W PAS

3. POLE DWUDZIELNE W SKOS

4. POLE SZEŚOOOZIELNE W SŁUP

/Protwfc/

N&bra

/Klertiejowa, Mieszaniec, Rogala. Wadwta. Wyszkolą, Zabawa/

5. POLE OŚMIODZIELNE W SŁUP

Wlerzynkowa ,/Niesobia, Pogonią odmienna, Zaremba/

6. POLE SZACHOWANE DWU' RZĘDOWE W CZTERY CEGŁY

7. POLE SZACHOWANE CZTERÓRZĘDOWE W SZEŚĆ CEGIEŁ

8. POLE SZACHOWANE TRZECHRZ9X>WE W SZEŚó CEGIEŁ

Szatgocz

/Wyszkolą/

/Zabawa/

Wczaie

10. POLE SZACHOWANE SIEDMIORZĘDOWE W PIĘĆ CEGIEŁ

11. POLE DWUDZIELNE Z CZTEREMA CIENIAMI

9 POLE SZACHOWANE PlĘCIORZĘpOWE W TRZY CEGŁY

/BOżewoj/

/Prawdzie, Zaręba/

Takie postawienie zagadnienia znacznie rozszerza sam kwestionariusz badań heraldycznych, jeśli bowiem w świetle dotychczas stosowanych metod interes badawczy w herbie Rawicz przedstawia znak zrealizowany poprzez wyobrażenie panny na niedźwiedziu, co teraz musi interesować nas takie korona na głowie panny, kóra przecież stanowi sama dla siebie komunikat o określonym ładunku miormacyjnym. Blazonując zaś ten herb. nie pominiemy także i tego szczegółu.

Czas przejść do najbardziej tutaj interesującego nas problemu, do sprawy systematyki przedmiotów heraldycznycl\. Tak, jak już powiedzieliśmy, nic widać powodów, aby rezygnować

T. 6: 1957 s. si Ui, M Wadia: Napiy na tbra\<nb. „Studia Semtotycznc" T. z: 1970 s. J9-64. Wiele inspiracji niesie książka M. Ponjbsteiego; Ikono sfera. Warszawa 1971, zwłaszcza $. 97-11 z.

1

Tak urno |gj| Keyntowski: łhr*y psM*. i yj, ż tym, że pomija rogacinę i połutoczenicę.

i Tak Gieysztor §9BI H który skłonny jest widzieć analogiczną genezę godeł literowych.

Nie chcemy posługiwać się pojęciem: znak heraldyczny (wprowadził go w analogicznym lub bliskim marzeniu Heymowski: Hcrky ptUku. | 7)), gdyi może to Ulwo prowadzić do nieporozumień tenninolo-gieenycti Znakiem hcrałdyccnym jest bowiem zarówno godło, jak klejnot, ale także poszczególne elementy godła, które chcemy nazywać przedmiotami heraldycznymi, oraz jego ozdoby i inne części, jak np. hełm, hbcy iip. \    ,    ;

n Tu wtno odwołać | do badań M. Watlisa: O pamjtb tntimUiśtb ępfafpifib t pbjfdim \nek*. W; Naigwraft fikęilkąm Seria Ul. Warszawa 196? s. iiym, J. Kotarbińska: Pffafk B „Studia Logica"