IMGR30

Ijuhpik Jrrjy

Handlarze Ni bazaru Wielce sobie

Ja atę handlai Skoro dotych Ani v ,,Iskra Ani W „Kitą. Ani w „Otyn Ani w _t]?I\V

Nie wyszło n A jest * a p»

Biegają po gi O) mają już I psa

1 mieszkanie 1 komplet ru i tylko im je Przodka.

Zaś przodek To żaden an To wyrwa l szczerba.

Bez berba je Bo nawet ni I Co kazać te

Muzę się zd Trafi w tej: Podazepntc »to inatyt

Ja w z wiązi lam ptop< ^rxb) to |cd Jadajmy w erby (na l

HRBB

(moo t.y^1,1 W lej sytuacji baczniejszej uwagi zdaje się domagać opinia Długosza, ic herbu tego używa rycerstwo wywodzące się z Niemiec."' Nic przesądzając sprawy pochodzenia herbów tttrłtm w heraldyce polskiej, jak się zdaje dość wątpliwej, zwróćmy uwagę, że jedynie Anudej używa orła ukoronowanego,‘^M ale już nie w rękopisie arsenalskim.^,,ł Przypomnijmy, że analo-gK«ur ma się sprawa ze śląskim Bużewojem. Wniosek stąd prosty, że chociaż herb z orłem docierał do polskiej heraldyki, zawsze dbano, aby nic był koronowany, tak jak orzeł w herbie królestwa Polskiego. Dodajmy również, że w przypadku Niesobi może wchodzić w grę pój-, nicjwi modyfikacja Jeszcze później niż orzeł w heraldyce polskiej pojawiła się gęś (Paparona), przy czym zwrócono juz \v naszej historiografii uwagę na turyński herb Gans. ¹

Ryby są reprezentowane przez karpia, pstrąga, łososia, lina 1 rybę w ogóle, a tutaj także zaliczymy raka. Żaden ż tych przedmiotów nie budzi wątpliwości co do swego pochodzenia, ale też wszystkie mają odniesienie w heraldyce zachodniej. To samo można stwierdzić jeśli chodzi o gady. które są reprezentowane jedynie przez węża (Wężyk), charakterystyczne, ukoronowanego. W ąż w Raju ma niewątpliwie genezę biblijną, podobnie jak Samson.

Wbrew oczekiwaniu świat roślin został słabo wykorzystany w heraldyce polskiej. Być może jego swoista wszcchobccność nie stwarzała dostatecznych warunków dla uzyskania efektu wyróżniającego. Są to zaledwie dwa kwiaty: lilia i róża, oraz dwa drzewa: sosna i jabłoń. Lilia to zapewne lilia wodna. \»«pluto, protoslowiańskic i staropolskie *l\Jwo,^1,4 w odróżnieniu od lilii cebulkowej, Li/rwtr, upowszechniającej się w Polsce od XV w. '^Przeszła ona ciekawe koleje ewolucji. Niewątpliwie najstarsze jej formy heraldyczne znajdujemy w herbach Lękno, znanym tam już tylko ze Śląska■, ora/ Zwągrody, który już w XV w. zaniki"’. Działo się tak niewątpliwie pod wpływem zetknięcia się polskiej heraldyki z liliami andegaweńskimi, co spowodowało proces upodobnienia do nich polskiego łckna. Widać to w kształcie Goduli, Gozdawy. Oliwy. Poroni, Zaranocy t Żoławy, które zachowują w dolnej części korzenie, ale w górnej kielich już zmienia swe naturalne kształty. W pełni andegaweńska lilia pojawiła się jednak tylko w herbach Bożczdarz, Kierdejowa, Wierzbno i Wyszkota, przy czym Kierdejowa ma niewątpliwą andegaweńską proweniencję'**, a Bożczdarz zdaje się być pochodzenia niepolskiego"*' Tc analogie nakazują sąd ten odnieść także do Wyszkoty. Ciekawym przypadkiem zdaje się być pojawienie się jabłka w herbie Wężyk. Owoc ten w paszczy węża zdaje się nawiązywać do znanego obrazu biblijnego kuszenia pierwszych ludzi przez szatanaprzyjmujący właśnie taką formę ikonograficzną w sztuce średniowiecznej, ale także w herbie Raj. Owe biblijne analogie być może łagodzić miała korona na głowie węża i wobec tego mielibyśmy tutaj ciekawy przypadek swego rodzaju udostojnicnia herbu. Wydaje się, że jabłko w rym herbie jest zjawiskiem wtórnym i należ) wiązać je z wpływami ikonografii średniowiecznej. Mało zaś prawdopodobna wydaje się być biblijna proweniencja godła. Stąd też do owego swoistego „udostoj-nienia" nic należy przywiązywać większego znaczenia, a zwłaszcza nic należy nadawać mu charakteru reguły heraldycznej.

wreszcie figury, które swój ikonograficzny wzorzec czerpały 7. otaczającego człowieka wszechświata. Pojawia się słońce, księżyc, zawsze przedstawiany jako jego stadium poprze-dające lub następujące po nowiu, a zatem przed pierwszą lub po ostatniej kwadrze i to najczęś-

''' Por. PiekotiMfi f**eęi/ nii*. s. 14.

'*■ Z.ob. Kigitifj Długouowc, s. 66.

* Tamte, z. to

^,v Pohctkówiąe U*wm4ta, ». no.

Hcytnosraki: Mirty polikit, i. ioj,

* Zob. Sławski Skmmk V s. 97 99 i IV s. 156.

Tamte, V> tj€.

^— Rt-jroowskl: fbffa pohkit, i. iuą-104.

** Pkiosuiskr 'inaUtkn.t- raj, itą-łly.

Zob Pobcakówiu $tłe>r*jila, *, roy.

* 7.ob. wytej, t. ii.

. Zob. Gen. j, \-j.