jakubowicz 3

64 Karol Jakubowicz

i zastąpiła go wyborem przewodniczącego przez samą Radę spomiędzy jej składu.

Tworzenie telewizji publicznej

Niemniej gorące dyskusje dotyczyły kształu i struktury Telewizji Polskiej. Dyskusje te były istotnym refleksem trwających do dzisiaj kontrowersji na temat kształtu państwa, wzajemnych relacji między różnymi władzami oraz między stolicą i resztą kraju (pojawiła się bowiem propozycja usamodzielnienia ośrodków terenowych Telewizji Polskiej i oddania pod ich kontrolę ogólnopolskiego programu II). Była to więc w gruncie rzeczy debata o społecznym i geograficznym umiejscowieniu Telewizji Polskiej, o tym czy uda się ją wyrwać spod dominacji państwa i polityki i przenieść do sfery publicznej oraz czy uda się nadać jej charakter rzeczywiście ogólnokrajowy (w scentralizowanym systemie komunistycznym tzw. prowincja odgrywała rolę drugorzędną i teraz domagała się należnego jej miejsca).

Z dyskusji tych wyłonił się kształt telewizji publicznej, będący kompromisem między różnymi tendencjami.

Z różnych wariantów formy prawnej publicznego radia i telewizji wybrano (po odrzuceniu formuły korporacji publicznej, fundacji i przedsiębiorstwa państwowego) jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, w której państwo, reprezentowane przez ministra finansów (pełniącego w niej rolę zgromadzenia wspólników) ma 100% akcji¹. Ustawa o radiofonii i telewizji zawiera jednak regulacje, które ograniczają wpływ ministra finansów (i w ogóle rządu) na spółkę. Nie ma on prawa do przejmowania ewentualnych zysków telewizji i nie ma prawa ingerowania w sprawy programowe (art. 29 stwierdza, że „zarząd spółki nie jest związany poleceniami i zakazami ustanowionymi przez walne zgromadzenie jeżeli dotyczą one treści programu”)... Jako walne zgromadzenie wspólników, minister finansów mianuje tylko jednego członka rady nadzorczej; pozostałych ośmiu powołuje Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji². Z kolei to rada nadzorcza powołuje i odwołuje 5-osobowy zarząd spółki. Krajowa Rada Radiofonń i Telewizji powołuje takie Radę Programową Telewizji Polskiej, która „reprezentuje ugrupowania parlamentarne oraz społeczne interesy i oczekiwania związane z działalnością programową spółki” (art. 28 ustawy o radiofonii i telewizji). ^{3 4}

Zgodnie z pierwotnym brzmieniem ustawy. Rada Programowa określona byta jako ciało opiniodawczo-doradcze zarządu. W efekcie nowelizacji, stała się ciałem nie podporządkowanym żadnemu organowi spółki, natomiast jej uchwały w sprawach programowych podejmowane większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady są przedmiotem obrad i postanowień rady nadzorczej. Wprowadzenie tego nowego zapisu do ustawy wynikało z faktu, te dotychczas nie przewidywała ona żadnego bezpośredniego nadzoru nad działalnością zarządu w sferze programowej ani żadnego mechanizmu korygowania jego działalności w obrębie samej telewizji publicznej (Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji może wezwać TVP S.A. do zaniechania określonych praktyk programowych i nawet ukarać prezesa za naruszenie przepisów). Nowelizacja rozwiała wątpliwości co do prawnych kompetencji rady nadzorczej w nadzorowaniu działalności programowej i stworzyła dwuinstancyjny w istocie mechanizm orzekania, czy dochodzi do nieprawidłowości w zakresie działalności programowej, oraz ewentualnego korygowania takich nieprawidłowości.

Taka struktura lokuje Telewizję Polską daleko od bezpośrednich wpływów parlamentu i prezydenta. Rząd może teoretycznie oddziaływać na nią poprzez ministra finansów, ale — jak wynika z podanych już informacji — zakres jego kompetencji jest ściśle ograniczony (minister nie określa nawet wysokości opłat abonamentowych i sposobu podziału wpływów z tego tytułu między nadawców publicznych; kompetencje te ma Krajowa Rada).

Jeżeli idzie o geograficzne umiejscowienie Telewizji Polskiej, po długich dyskusjach zdecydowano się nie usamodzielniać jej 11 terenowych ośrodków^{1 2 5}, ale uczynić z niej oddziały spółki ogólnokrajowej. Niemniej ustawa nadała im zupełnie inny status niż poprzednio. Po pierwsze zobowiązała telewizję publiczną do nadawania programów regionalnych (czego Telewizja Polska nigdy przedtem nie robiła) i zobowiązała ministra łączności oraz Krajową Radę do wyposażenia je w osobne częstotliwości do tego celu. Po drugie, prawo do podejmowania kluczowych decyzji o sprawach decydujących o losie oddziałów (kwestia podziału przypadającej Telewizji Polskiej części wpływów abonamentowych między centralą a oddziałami oraz udziału produkcji programowej oddziałów w czasie antenowym ogólnokrajowego programu I i II) ustawa oddała Krajowej Radzie. W ten sposób chciano uniemożliwić ewentualną dyskryminację oddziałów przez warszawską centralę Telewizji Polskiej.

Twórcy ustawy o radiofonii i telewizji podjęli min. próbę zasygnalizowania szczególnego charakteru i zadań telewizji publicznej w art 21, który stwierdza m.in., że programy publicznej radiofonii i telewizji powinny:

1) rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń i zjawisk w kraju i za granicą;

1

Uznając potrzebę decentralizacji dotychczasowego systemu radia i telewizji postanowiono jednak przyznać

2

samodzielność. 17 rozgłośniom terenowym Polskiego Radia, które już w momencie uchwalania ustawy

3

¹ Tiki iliius prawny o znicza, Ze nadawcami publicznymi rządzi zarówno ustawa o radiofonii i telewizji, jak i kodeki handlowy. Uchwala Trybunału Konitytucyjnego z dnia 13 grudnia 1995 r., przyjęta na wnkraek Prezydenta Ucha Waljry o uataleoie powazechnic obowiązującej wykładni nrt. 26 i 28 ustawy o radiofonii

4

telewizji minimalizuje wynikającą tląd sprzeczność (ustawa nakłada na nadawców niekomercyjie celo programowe; kodeks handlowy bywa interpretowany, nie do kocica słusznie, jako wymagający od nadawców publicznych osiągania zysku), wskazując, ie działalność gospodarcza spółek publicznej radiofonii i telewizji ma charakter drugoplanowy i pomocniczy w rtosunku do celów określonych w ustawie.

< Wspomniana pi Udtwab Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 1995 r. stwierdzająca, te rad nadzorczych spółek publicznej radiofonii i telewizji nie motna odwołać w trakcie kadencji, dodatkowo ograniczyła zakres potencjalnego wpływu ministra finansów na rudawców publicznych, pozbawiając go możliwości wywarcia takiego wpływu przez odwołanie poszczególnych członków rad nadzorczych, bądl całytii rad.

5

nadawały pełne programy regionalne.