K 2

własnego JA w toku spełnienia „zadań dalekich”. Edukacja to ogół ■ czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości, jak też ogół H wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowie-1 ka i jego zachowanie, w relacji do innych ludzi i wobec świata.

Tak najszerzej pojęta edukacja (czyli wychowanie w najszerszym, ■ całościowym znaczeniu) ma wiele składających się na nią procesów. fl Można by je określić jako: „wychowanie dla...”, „wychowanie do...”, I® „wychowanie w...”, wychowanie przez...” dodając do słowa „wy-H chowanie” określenie, odnoszące się do jego przedmiotu, celu, środ-^H ków, instytucji, ustanawiających swoistą odrębność i specjalizację. Tak^H się zresztą czyni powszechnie, mnożąc i krzyżując ze sobą różne „wychowania” i odpowiadające im metodyki, zwane „pedagogikami”® („andragogika”, „pedagogika podwórkowa”, „pedagogika rolnicza”,® „pedagogika wojskowa” itp.).

Szukając w tym pewnego ładu, spróbuję uporządkować procesy® składające się na edukację w zależności od zakresu treściowego® przedmiotu celów, procesów i skutków wychowawczych, począwszy od^H problemów globalnych świata, a skończywszy na gatunkowym wymia-B rze człowieka jako organizmu. Zostanie zastosowany przy tym ten sam® tok słowotwórczy, w jakim utworzono pojęcie „edukacja”.

Procesy składające się na edukację

Na edukację składa się dziesięć procesów składowych (w nawiasie^® wymienione są odpowiednio przykładowe treści, przedmioty celów, procesów i skutków edukacyjnych):

psi

1.    globalizacja — (np. świat, problemy globalne, wojna, zagro-|HM żenie środowiska, wygasanie źródeł energii; polityczny podzial^B| świata na centrum i peryferie, problem mono- i policentrycz^^^B ności układu globalnego);

2.    etatyzacja — (państwo, jego suwerenność, ustrój, urządzenia^^H demokratyczne, konieczne zależności, miejsce w świecie, soju-t ||| sznicy i przeciwnicy, siła i stabilność, „racja stanu”);

3.    nacjonalizacja — (naród, jego tradycje, swoistość kulturowa, istota więzi i odrębności);

4.    kolektywizacja (socjalizacja wtórna) — (klasa społeczna, więź i interes klasowy, odrębność etosu, solidarność z ludźmi re: o podobnych pozycjach i położeniu, kształtowanie przekonań z y

0    szczególnym miejscu i misji własnej klasy i jej partii); fl®

5.    polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja — (organizacji®®

1    instytucje; wychowanie do podziału pracy, racjonalności®® i dyscypliny w społeczeństwie organizacyjnym i w świecie^H| zinstytucjonalizowanym; kształtowanie ideologicznych przeko* dvt nań o słuszności zastanego podziału statutów i funkcji; ksztan no: cenie do pracy i zawodu);

Qg Zbigniew Kwieciński