CCF20081106014

własnego JA w toku spełnienia „zadań dalekich". Kdukucja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka I Jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości, Jak też ogół] wpływów i funkcji ustanawiających I regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie, w relacji do innych ludzi I wobec świata.

Tak najszerzej pojęta edukacja (czyli wychowanie w najszerszym,] całościowym znaczeniu) ma wiele składających się na nią procesów. Można by je określić jako: „wychowanie dla...”, „wychowanie do...”,| „wychowanie w...”, wychowanie przez...” dodając do słowa „wychowanie” określenie, odnoszące się do jego przedmiotu, celu, środ-l ków, instytucji, ustanawiających swoistą odrębność I specjalizację. Tak się zresztą czyni powszechnie, mnożąc i krzyżując ze sobą różne „wychowania” i odpowiadające im metodyki, zwane „pedagogikami” („andragogika”, „pedagogika podwórkowa”, „pedagogika rolnicza”, i „pedagogika wojskowa” itp.).

Szukając w tym pewnego ładu, spróbuję uporządkować procesy] składające się na edukację w zależności od zakresu treściowego] przedmiotu celów, procesów i skutków wychowawczych, począwszy od problemów globalnych świata, a skończywszy na gatunkowym wymiarze człowieka jako organizmu. Zostanie zastosowany przy tym ten sam ] tok słowotwórczy, w jakim utworzono pojęcie „edukacja”.

Procesy ikładające się na edukację

Na edukację składa się dziesięć procesów składowych (w nawiasie ] wymienione są odpowiednio przykładowe treści, przedmioty celów,] procesów i skutków edukacyjnych):

1.    globalizacja — (np. świat, problemy globalne, wojna, zagrożenie środowiska, wygasanie źródeł energii; polityczny podział | świata na centrum i peryferie, problem mono- i policentrycz-ności układu globalnego);

2.    etatyzacja — (państwo, jego suwerenność, ustrój, urządzenia ] demokratyczne, konieczne zależności, miejsce w świecie, soju-j sznicy i przeciwnicy, siła i stabilność, „racja stanu”);

3.    nacjonalizacja — (naród, jego tradycje, swoistość kulturowa,] istota więzi i odrębności);

4.    kolektywizacja (socjalizacja wtórna) — (klasa społeczna, więź] i interes klasowy, odrębność etosu, solidarność z ludźmi o podobnych pozycjach i położeniu, kształtowanie przekonań]

0    szczególnym miejscu i misji własnej klasy i jej partii);

5.    polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja — (organizacje |

1    instytucje; wychowanie do podziału pracy, racjonalności! i dyscypliny w społeczeństwie organizacyjnym i w świecie zinstytucjonalizowanym; kształtowanie ideologicznych przeko-l nań o słuszności zastanego podziału statutów i funkcji; kształ-| cenie do pracy i zawodu);

6.    socjalizacja (uspołecznienie pierwotne) — (oddziaływanie grup pierwotnych: rodziny, grupy rówieśniczej, społeczności lokalnej; wrastanie w zastane normy);

7.    inkulturacja i personalizacja — (osobowość kulturowa i społeczna istota ludzka jako rezultat wrastania w kulturę i autonomicznych wyborów wartości; przekazywanie systemów filozoficznych, religijnych);

8.    wychowanie i jurydyfikacja — (obywatel, wdrażanie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich, kształtowanie świadomości prawnej);

9.    kształcenie i humanizacja — (osoba ludzka, wiedza, światopogląd, umiejętności, nawyki, wartości godnościowe, kompetencje interakcyjne; zasada wzajemności i współczulności; kształtowanie potrzeb wtórnych);

10. hominizacja — (organizm, kształtowanie cech gatunkowych człowieka, wychowanie zdrowotne, higieniczne, seksualne; zasada unikania kary i maksymalizowania przyjemności, gratyfikacji bez szkodzenia innym; kształtowanie i kanalizacja potrzeb pierwotnych).

Dziesięciościan

edukacyjny

Wszystkie te procesy stanowią łącznie szeroko rozumianą eduka-' |y, O harmonii ich można mówić w sytuacji, gdy wzajemnie się te procesy nie znoszą, nie przeciwstawiają sobie, gdy żaden z nich nie w ystępuje w nadmiarze, w znacznej przewadze nad pozostałymi i gdy Milen z tych procesów nie jest stłumiony. Można by taki stan procentu’ edukacyjnych wyobrazić sobie jako regularny dziesięciościan, u którym każda ze ścian miałaby podobną wielkość pola (symbolizującą silę wpływu na osobowość) i w którego to środku umieścić tito/na by kształtowaną przez te procesy osobowość w postaci „jądra piomlcniującego”,. oddającę.gc^aktywnie te wpływy tak, że już w toku I' go zmieniania się jednocześnie ono samo zmieniałoby owe pierwotne płaszczyzny” wpływów. Rezultatem tak zharmonizowanych oddziaływań byłaby jednostka nie tylko w pełni, wielostronnie rozwinięta do maksimum jej możliwości, ale jednocześnie osoba aktywnie zmieniająca iwladomie siebie i świat bezpośrednio otaczający i odległy, z perspek-iv wy czasowej bliskiej i odległej, a więc jednostka ludzka nie tylko lilllcksyjnie podtrzymująca i doskonaląca własną tożsamość, ale żyjąca poczuciem konieczności własnej działalności w optymalizowaniu ■ wiata według zaakceptowanych przez siebie wartości i kryteriów.

l aki idealny dziesięciościan aktywny, model harmonijnych wpływów wszystkich składowych procesów edukacyjnych, jest w rze-i Ywlstości narażony na rozmaite zakłócenia równowagi. Mogą one być dwojakiego rodzaju: występować w jednostronnym nadmiarze i z jed-nosironnymi niedoborami, brakami. Mamy wtedy do czynienia z patologiami edukacji jako praktyki i jako przedmiotu badari.