CCF20081226019

762

ją się nie iel powi-

obilizacja ma uczyć

: konsek-» w czyn.

rozmaite

usunięcia

iza spoza

y potrafią :aintereso-

akże przez

Osobowość

rzebiegiem motywów, zyjne i wy-określonym ntegrowaną

z człowieka

praktyczne

te dla istot

ustosunko-

*

763

Konkretny akt ustosunkowania polega na wykonaniu określonych czynności mających na celu:

—    zmianę własnego bądź cudzego położenia, zarówno fizycznego (oddalanie się od, zbliżanie się do), jak i społecznego (nawiązanie kontaktów, zdobywanie pozycji, zerwanie kontaktu);

—    zmianę stanu lub właściwości przedmiotów, tak fizycznych, jak i społecznych (obrabianie, reperowanie, popieranie, udzielanie pomocy, głosowanie za, pocieszanie, poinformowanie itp.);

—    zmianę własnych stanów, cech itp. (wyrabianie umiejętności, przyozdabianie siebie, zdobywanie informacji, przezwyciężanie bólu itd.).

Ustosunkowanie nie zawsze przybiera formy praktyczne, czasami pojawia się tylko gotowość do wykonania czynności, a więc tendencja do ustosunkowania się.

Człowiek może przejawiać (komunikować) tendencję do ustosunkowania się w formie słownej (wypowiadając opinię) lub ekspresyjnej (mimicznie, pantomimicznie). Komunikowanie ustosunkowania miewa nieraz skutki realne, podobne do tych, które są wywoływane przez ustosunkowania praktyczne. O ile ustosunkowanie ekspresyjne jest formą, która pojawia się już w relacjach między zwierzętami, o tyle ustosunkowanie w formie słownej (w formie opinii) dotyczy, rzecz jasna, wyłącznie stosunków między ludźmi.

Nie zawsze ustosunkowanie człowieka do otoczenia przejawia się w jego zachowaniu (tj. w działaniach praktycznych, opiniach, ekspresji). Wiele ustosunkowań pozostaje w formie ukrytej, czyli w postaci zamiarów, planów, wyobrażeń itp. Określa się to niekiedy jako ustosunkowanie symboliczne.

Ustosunkowanie do otoczenia może być opisane na kontinuum ód dodatniego do ujemnego (np. sympatia — wrogość). Można je także scharakteryzować bardziej szczegółowo wskazując, jakiego rodzaju interakcję podmiot realizuje z danym obiektem (np. współpraca, wymiana myśli, uczenie itp.).

Ustosunkowania mogą mieć charakter chwilowy, doraźny, a także mogą być mniej lub bardziej stałe.

Ustosunkowania stałe wtedy, gdy dotyczą klas przedmiotów, instytucji, idei, wartości, bywają nazywane postawami¹, wtedy zaś gdy wyrażają się w ukierunkowaniu na określone cele — dążeniami. Ustosunkowania do konkretnych osób bywają nazywane uczuciami (np. uczucie do przyjaciela, do matki, do współmałżonka). Te ustosunkowania, które polegają na dążeniu do uzyskiwania coraz to nowych informacji o przedmiocie, nazywa się na ogół zainteresowaniami, a z kolei te, które polegają na skłonności do wykonywania pewnych czynności, nazywane są zamiłowaniami. Wyodrębnia się także ogólne ustosunkowania się do pewnych bardzo szerokich obszarów rzeczywistości, np.: do ludzi w ogóle (mówi się wtedy o stosunku do ludzi), do pracy, do dóbr materialnych itp. Określa się je niekiedy jako postawy ogólne.

Postawy, zainteresowania, zamiłowania zależą od specyficznych doświadczeń

. ¹ Pojęcie „postawa” bywa również używane jako termin dyspozycyjny, czyli opisuje stały wewnętrzny