IMG38

226

MELANKRAJRA

6. Zob. także Komąjto 2. bg

\pd. 8l XVIMl);Ti

Por // XV

I.Paus Mi: (kol^SdiolBi

7V> S. 1'jujl \

Ha.n3Wn.Pi v.iiąhi mLye. 1066:Paus. L\ 18. l:Mai i 3. Apd. SM I 8.6. 4. Plu Lttlrym 276; XVI 695; Trel.

MELANKRAJRA (MsAdyKpaipa)-„Czamogło-wa”, przezwisko Sybilli z Kumę. Rozmaicie wyjaśniano tę nazwę: bądź że była to aluzja do „ciemnych” wypowiedzi Sybilii, albo do jej melancholii, bądź że odnosiła się do jej cech fizycznych: czarnych włosów albo skon sczerniałej i pomarszczonej przez starość itp. bg

Ps.-Arist De mir. msoTi 95: Lyc. 1278-1280 i Tzei. ad 1464.

MELANTIOS (Metócdios) - pasterz z Itaki, syn Doliosa i brat służebnej — Melanio. Podobnie jak siostra, zdradził sprawę swoich panów. Penełopy i Odysrusza. Gdy Odyseusz przybył do Itaki przebrany za żebraka, spotkał Mełantiosa. który okazał się wobec niego zuchwały i stanął po stronie zalotników. Podczas rzezi próbuje, lecz na próżno, przynieść broń zalotnikom. Zamknięto go w izbie, gdzie przechowywano broń. a po powieszeniu służebnych zaprowadzono na dziedziniec i tam ucięto mu nos oraz uszy. które rzucono do pożarcia psom; następnie ucięto mu ręce i nogi i na koniec pozostawiono, by zmarł, bg

Oj XV 11216 iu XV 1(1121 n.; XXI73 n.;XXU 135 n.: 182 n.: 474 n.: Aih. XII 549 a: H\ł !'ab l> Trit. in L>c. 7~ó:ScheI. in Ar. PI 312; in Tlnoc. V 150.0*. Htr. I 95.

MELANTO(MeLavOw)- I. Według jednio przekazu imię córki Deukaliona. Z Posejdonem, który ją posiadł pod postacią delfina, miała herosa, eponima Delf. Delfbsa. Inne przekazy nazywają córkę Deukaliona nie Melanio, lecz Melanlęją. Jest według nich nie matką, lecz babką Delfosa. W tym wypadku miałaby z bogiem-rzeką Kefisosem lub z — Hyamosem córkę imieniem Melajna. bądź Melajnis. bądź Kelajno, która byłaby matką -» Delfosa (tab. 8).

2.    Melanio jest także służebną Penełopy, rozpieszczaną przez nią w dzieciństwie, która jednak mimo to opowiedziała się po stronie zalotników. Była kochanką Eurymacha. Wraz z innymi służebny mi została powieszona po wymordowaniu zalotników. Była siostrą pasterza — Mełantiosa.

3.    Inna Melanio jest żonąKriasosa i matką Forbasa i Kleoboi (— tab. 18). bg

I. T«l. in L)C. 208: O*. .Uri. VI 120: Schol. in A. Etat 2. 2. Od. XVIII321 n : XIX 65:0. L. ii 8.4.79; Paus. X 25.1. 3. Schol. in E. Or

MELANTOS fMeXnv0oę)- heros, wywodzi! się od Neleusa. króla Mesenii, poprzez ojca, Andropomposa. Przybycie Heraklidów zmusiło go do opuszczenia rodzinnego Pylos. Za radą wyroczni osiedlił się w Aityce. gdzie przyjęto go w poczet obywateli i gdzie pełnił urzędy. Panował wtedy w Aityce potomek Tezeusza. imieniem Timojtes. Atenczycy zaś byli w stanie wopiy z Beotami. z którymi walczyli o miasto Ojnoe. Wydawało się. że wojna będzie trwała bez końca, postanowiono więc rozstrzygnąć spór pojedynkiem królów obu krajów. Król Aten bał się zmierzyć z Ksaniosem. królem Teb. Ogłosił w kraju, że gotów jest zrzec się królestwa na korzyść lego. kto zwycięży króla Teb w pojedynku- Melantos przyjął propozycję i doszło do walki. Tuż przed starciem ukazała się za Ksaniosem postać wojownika uzbrojonego w czamą egidę. Był to Dionizos Melanąjgis. którego Melantos wziął za wojownika. Zarzucił wówczas Ksamosowi, że złamał warunki pojedynku i że uciekł się do obcej pomocy. Zaskoczony Ksantos odwrócił się. ażeby sprawdzić, kto przyby wa mu z pomocą, z czego skorzystał Melantos przebijając go uderzeniem włóczni. Zapewniwszy tym sposobem zwycięstwo Ateńczykom. został ich królem. Atenczycy wznieśli sanktuarium Dionizosowi, którego pomoc okazała się tak skuteczna.

Istnieje inna tradycja, przekazana nam przez Atena-josa: wygnanemu z Pylos Melantosowi Pytia udzieliła rady. by osiedlił się w miejscu, gdzie podadzą mu do zjedzenia głowę i nogi. Kiedy przybył do Eleusis. kapłani podali mu resztki złożonej ofiary' - głowę i nogi. Zrozumiał wówczas, że spełniła się przepowiednia, i osiedlił się w Eleusis.

Melantos to także eponim demu attyckiego i ojciec — Kod rosa. bg

Paus. VII1,9: VUI18,7; Schol. in PL p.376; Hellamc. fragm. 10; HdL V 65; Sir. Vm 359; IX 393; XIV 633; Conon 39; Schol. in Ar. Ach. 146; in Pac 890; AUl Ul 96 n.

MELAS (MfjLaę)- 1. Syn Heraklesa i Omfale. jest jakby „odpowiednikiem” Hegeleosa. Uważa się, że podobnie jak tamten wprowadził zwyczaj używania trąby wojennej podczas wyprawy Heraklidów (pod wodzą Temenosa) przeciw -Peloponezowi (— Hege-leos).

2. Drugi Melas (MśAac) jest synem Friksosa i Chal-kiope. bg

SchoL in IL XVIII 219.

MELEAGER (MeAśaypoę) - syn króla Etolów z kalydonu. Ojneusa, i Altai. siostry Ledy (tab. 24 i tab. 27). Jest bohaterem łowów, znanych pod nazwą ..kaly-dońskie”. a opisanych już w Iliadzie. Tam Fojniks opowiada-by wzruszyć Achillesa i spowodować zmianę jego decyzji, tj. odmowy udziału w bitwie - smutną przygodę, jaka wydarzyła się Mełea-growi. który okazał się podobnie uparty. Król Kalydonu, Ojneus - opowiadał - po zakończeniu zbiorów złożył ofiarę wszystkim bóstwom, lecz zapomniał o Artemidzie. Wówczas bogini wysłała do Kalydonu ogromnego dzika, który pustoszył pola. Aby położyć temu kres. syn króla. Mełeager, zebrał wielu myśliwych przybyłych ze wszystkich okolicznych miast. Zwierzę zabiło kilku z nich. aż padło pod ciosami Meleagra. Artemida, której gniew jeszcze nie przycichł, wznieciła jednak kłótnię między Etolczykami i Kuretami (myśliwi należący do tych dwóch szczepów uczestniczyli bowiem w łowach) o skórę i łeb dzikiej św ini. Dopóki Mełeager walczył z ziomkami etolskimi. odnosili oni zwycięstwo. W bitwie tej Mełeager zabił jednak braci swojej matki i ta go przeklęła, wzywając wśród najcięższych złorzeczeń przeciw niemu gniew bogów piekielnych. Wtedy Mełeager. obawiając się konsekwencji przekleństwa matki i lękając, że dosięgną go ery nie. o ile będzie dalej walczył, wycofał się do domu i przestał wspomagać swoich ziomków. Natychmiast zwycięstwo przechyliło się na stronę Kuretów. Etolów zapędzono aż w obręb murów Kalydonu. a miasto obłężono. Najstarsi z Etolów przybyli wówczas z błaganiem do Meleagra. lecz nadaremnie. Kolejno oparł się prośbom najwyższych kapłanów w mieście, własnego ojca.

matki, którzy padali na kolana, sióstr we Izach, w końcu najdroższych przyjaciół. I trwało to aż do dnia. gdy miasto stanęło w płomieniach, a nieprzyjaciel był bliski splądrowania jego domu. W reszcie przybiegła do niego żona Kleopatra Alkyone, córka Idasa i Marpessy. i przedstawiła mu los oblężonych, jeżeli wrogowie odniosą zwycięstwo. Smutny obraz, jaki nakreśliła, wzruszył go w końcu i skłonił do przywdziania zbroi.

Bez trudu odmienił sytuację, prawdopodobnie jednak zginął w walce.

Później mit ten uległ rozwinięciu i skomplikowaniu przez pewne dramatyczne momenty. Wojna z Kure-lami zeszła na plan drugi i najważniejszym epizodem stały się łowy. Powiadano, że Mełeager nie był synem Ojneusa. lecz Aresa. Kiedy miał siedem dni. mojry zjawiły się u jego matki. Altai. i przepowiedziały, że los maleństwa jest związany z głownią płonącą na palenisku. Jeżeli głownia spopieli się całkowicie. Mełeager umrze. Altea pośpiesznie wyciągnęła i ugasiła głownię, następnie przechowywała ją pieczołowicie ukrytą w skrzyni (— Allaja).

Kiedy Mełeager dorósł, podjął się uwolnienia kraju od potwornego dzika, nasłanego przez Artemidę. W tym celu zebrał wielu herosów, których listę zachowali mitografowie. Byli to: Dryas. syn Aresa, ldas i Lynkeus. obaj synowie Afareusa. pochodzącego z Meseny; Kastor i Polydeukes. Dioskurowie ze Sparty (kuzyni Meleagra): Tezeusz z Aten; Admet z Feraj w Tesalii; Ankajos i Kefeus. synowie Arkadyjczyka Lykurgosa: Jazon z Jolkos; Ifikles. bliźniaczy brat Heraklesa, pochodzący z Teb; Pejritoos, syn Iksiona i przyjaciel Tezeusza, przybyły z Larisy w Tesalii; Telamon. syn Ajakosa, przybyły z Salaminy; Peleus, jego brat z Ftyi. który podczas tego polowania zabił swego szwagra Eurytiona, syna Aktora; Amfiaraos, syn Ojklesa z Argos, podobnie jak synowie Testiosa. wujowie Meleagra (tab. 24). Była także jedna łowczyni. Atalanta, córka Schojneusa. przybyła z Arkadii. Wszyscy ci myśliwi ucztowali przez dziewięć dni u Ojneusa. Dziesiątego dnia wyruszyli wspólnie na dzika, jednak nie bez oporu tych z ich grona, którzy sprzeciwiali się uczestnictwu kobiety w łowach. Mełeager zdołał ich przekonać, ponieważ był zakochany w Atalancie. z którą pragnął mieć dziecko, chociaż był mężem Kleopatry (zob. wyżej).

Kiedy zwierz gonił już ostatkami sił, zabił Hyleusa i Ankajosa, a Peleus przypadkiem ugodził śmiertelnie Eurytiona. Pierwsza raniła dzika Atalanta; trafiła go strzałą. Następna strzała. Amfiaraosa, utkwiła w oku zwierza. Ostatecznie dobił go Mełeager ciosem noża w bok. zdobywając w nagrodę skórę zwierzęcia. Natychmiast ofiarował ją Atalancie. Lecz synów Testiosa, wujów Meleagra, oburzył ten gest. Utrzymywali, że skoro Mełeager nie chce skóry, powinna ona przypaść im. gdyż są jego najbliższymi krewnymi pośród łowców. Mełeager zabił wujów i tym sposobem zapewnił posiadanie skóry Atalancie. Oburzona tą zbrodnią Allaja. matka Meleagra, cisnęła natychmiast czarodziejską głownię do ognia i Mełeager skonał. Ale kiedy oprzytomniała i zrozumiała, co uczyniła w chwili gniewu, powiesiła się, w tym samym czasie co Kleopatra. żona herosa.

Opowiadano również, że Mełeager był nie do zranienia i że został dopiero zabity strzałą przez samego Apollona. Wersja ta wiąże się z przekazem Homera, według którego Apollon _ istotnie miał walczyć po

MELIA

stronie Kuretów i dlatego miał zabić Meleagra. wojownika Etolów.

Pomiędzy innymi bohaterskimi czynami przypisywanymi Meleagrowi cytuje się zwycięstwo w igrzyskach żałobnych na cześć Peliasa. Występuje także (w wersji Diodora) jako walczący u boku Argonautów w Kolchidzie i jako pogromca Ajetesa.

O spotkaniu Meleagra i Heraklesa w Podziemiu -* Herakles i Dcjanira. bg

ILIX 529n:H\>%.Fah l73:por. 14:B.V93n.;D.S. IV 34;48;Ov Mn VIII270; Pius. VIII 45.6; X 31.3; Cali. k in Di260n . Asi Lit. 2; Apd.

Bihl\t,l n.Lact inSUt. Tkrh. II481;ŁiS.mczachcm.tragedie.por TGF Nutek¹, p. 219 1 525 n.: Aih. 11195 d: IV 172 r. IX 402 c; Sen. Med,

645 n: 779 n. Por.. Th. Kakndis. Mttawcio. PhiL 1935. ł 1—25. F Howald. w. Rh. Mus. LXXIU. ł 402-425.

MELEAGRYDY (MeketryplSec) - młode kobiety przemienione w perliczki. Najczęściej uchodzą za siostry Meleagra; Gorge. Eutymede, Dcjanira. Mclanippe. które tak opłakiwały śmierć brata (— Mełeager). że przejęta współczuciem Artemida przemieniła je w ptaki. Na prośbę Dionizosa, dwie z nich. Gorge i Dcjanira. zachowały postać ludzką. Być może Dionizos przywrócił tylko dawny wygląd młodym niewiastom już po przeobrażeniu. Artemida przeniosła nowe ptaki na wyspę Leros.

Mitografowie zwiększyli liczbę Meleagryd. Wymieniają na przykład prócz czterech już cytowanych: Fojbe. Eurydykę. Menesto. Eralo. Antiope. Hippoda-meję.

0    pochodzeniu Meleagryd istniał inny przekaz, o którym zachowały się tylko wzmianki: według zapisu księgi Suda mit z Leros uznawał perliczki za towarzyszki Jokalis, miejscowego bóstwa, odpowiadającego Artemidzie. Perliczki hodowano jako święte ptaki przy świątyni Artemidy na Leros.

Uważano, że z łez Meleagryd. jak z łez Heliad. tworzyły się krople bursztynu, bg

Ant Lft.2;S.apwl Plin. XXXVII40 o.; A*L HA IV 42;V 27; Ot. Met Vm 532 n^Hyg. Fa6.174;SUL TtaklY lQłiLaci.flfffac;;Suid,lPhoi. i. V4 Eum. in /l X 544; por. Ancnym. ap. Wesiennaan . p. 345.12 u.; Alk XIV 655 c; Su. V 21$.

MELES (MśXi)ę)- młody Ateńczyk, ukochany przez przybysza zamieszkałego w Atenach, imieniem Timagoras. Meles odpowiadał na jego miłość jedynie wzgardą. 7iminał go do znoszenia wszystkich swoich kaprysów, na koniec sprowokował do nucenia się ze skał Akropolu. Timagoras bez wahania skoczył i zabił się. Zrozpaczony tym, co zrobił, Meles sam rzucił się w przepaść ze skały i tak Timagoras został pomszczony. Wzniesiono ołtarz Anterosowi (Odwzajemnionej Miłości) dla upamiętnienia tego wydarzenia. Cudzoziemcy osiedlali w Atenach odprawiali tam własne obrzędy.

Zgodnie z inną wersją, przekazaną przez księgę Suda, toTimagoras był kochany, a Melitos (w miejsce Melesa) był kochankiem odepchniętym przez obiekt miłości. Z rozpaczy Melitos skoczył ze skały. Timagoras poszedł w jego ślady i popełnił samobójstwo spadając na jego ciało, bg

Piw. I |t>, 1; SnkŁ łv. Mfitaoę

MELIA (MsAla)-Mit zna kilka bohaterek tego imienia. 1. Jedną z nich jest córka Okeanosa i siostra Ismenosa. Ze związku z Apollonem urodziła Ismemosa

1    Tenerosa. Oddawano jej kult w świątyni Apollona