komwerb017

r

Jerzy Bart miński

Uniwersytet MariiCuric-Skłodowskicj, Lublin

Polifoniczność tekstu czy podmiotu? Podmiot w dialogu z samym sobą¹

Autor prezentuje problem podmiotu z perspektywy współczcsr lingwistyki, która traktuje tekst jako językowy makroznak i w spos konieczny wiąże go z podmiotem wypowiedzi jako osobowym nada cą. Po dokonaniu przeglądu stanowisk wobec podmiotu w tradycyjny językoznawstwie zadaje pytanie o możliwość stworzenia wspólnej płat czyzny integrującej lingwistyczne koncepcje podmiotu z tymi końce cjami, które funkcjonowały, a po kryzysie postmodernizmu ponowr powracają do łask w literaturoznawstwie. Taką możliwość widzi w ko cepcji podmiotu modalncgo, który zawsze implikuje sytuację dialog wą. Wprowadza pojęcie podmiotu wypowiedzi (jego podkategorie ł autor, podmiot tekstowy, powieściowy narrator) i koncentruje uwa. na problcmic'polifonii, odnoszonej zwykle do tekstów, podczas g-zdaniem autora polifoniczność, czyli wewnętrzne zdialogowanic prz sługuje samemu podmiotowi, zarówno indywidualnemu, jak tym bć dziej zbiorowemu. Zdaniem autora ppHfonia stanowi niezbywalny ati but dyskursu na poziomic życia zbiorowego^ ^v

1. Śmierć autora, „śmierć” podmiotu?

Pojęcie podmiotu znalazło się na gruncie nauk filologicznych (liter: turoznawstwa i lingwistyki) w swoistym kryzysie, a stało się to w wynik działania dwu przeciwstawnych tendencji: do nadmiernego rozszerzan i do radykalnego zwężania jego zakresu. Na gruncie literaturoznawstu wprowadzenie kategorii podmiotu wewnątrztekstowego zaowocował tezą o „śmierci” autora (Barthes 1999), którą dopiero ostatnio badać* literatury, obserwując renesans twórczości autobiograficznej, uznają 2

1

Podstawowa teza artykułu - o wewnętrznym zdialogowaniu podmiotu, nien ruszającym jego tożsamości - jest rozwinięciem twierdzeń zawartych w artykule J rzego Bartmińskiego i Stanisławy Nicbrzegowskicj-Bartmińskicj (2004).