list poetycki2

486 Lin

poetyckich Trembeckiego. O „wydawaniu charakteru osoby piszącej" om ..lirycznym tonie” mówi Korzeniowski, / rodzajem lirycznym łączy interesujący nas gatunek A. Bądzkkwtcz.

Ust poetycki, mimo prywatności manifestującej się w tematyce i sposobie wypowiedzi, przez fakt publikacji ma jednak zawsze podwójny adres Cegielski tak prezentuje wynikające stąd konsekwencje: „ponieważ list poetyczną, zatem powszechną ma wartość, przeto osoba, do której list zwrócony, jest tylko niejako reprezentantem publiczności, tak ii to, co się osoby pojedynczej tyczyć zdaje, do całego narodu należy” Korzeniowski pisze o„interesie ogólniejszym", jaki winien zawrzeć w hicie jego nadawa.

W XIX‘Wtccznych poetykach poświęca się też uwagę pokrewieństwu listu poetyckiego z innymi gatunkam. Już od czasów Horacego - autora satyr i twórcy omawianego gatunku - witeujc się na związki satyry i listu poetyckiego. Przywoływani przez nas teoretycy łączą również list z poematem dydaktycznym, świadomi są więc synkretycznęj jego natury. Jego gcnologtczną charakterystykę współtworzą właściwości innych gatunków. Brak jednak w tej matem obszerniejszych analiz precyzujących podobieństwa i różnice między zbliżonymi gatunkami. Korzeniowski stwierdza jedynie Jekszy i łatwiejszy wykład” w liście poetyckim, Królikowski natomiast wyróżnia „list ściśle dydaktyczny”, określając tym mianem poemat dydaktyczny ułożony w formie listu. Od listu poetyckiego różni go przede wszystkim tematyka: przekazywane prawd Filozoficznych („list filozoficzny”) lub udzielanie wskazówek w zakresie rozmaitych umiejętności („list techniczny”).

Specyficzny status 1istu poetyckiego: różnorodność tematyki i postaw manifestowanych przez podmiot mówiący, sprawia wicie trudności w przyporządkowaniu tego gatunku określonemu rodzajowi literackiemu. Królikowski i Korzeniowski umieszczają go wprawdzie w obrębie poezji dydaktycznej, jednakże akcentują równocześnie właściwe liryce możliwości kształtowania gatunku.

Należy także podkreślić, iż przynależność do rodzaju dydaktycznego nie wyklucza w świadomości ówczesnych teoretyków obecności cech innych rodzajów. W poezji dydaktycznej dopuszcza się bowiem do korzystania z form wypowiedzi charakterystycznych dla liryki czy epiki. W zależności od tego. który z obcych rodzajowo czynników dominuje. Cegielski wyróżnia poezję dydakty-czno-hryczną i dydaktyczno-cpicką, w jej obrębie lokując list poetycki. Ponadrodzajowość i syokreiyczny charakter omawianego gatunku zauważa Bądzkiewicz, autor najpóźniejszej z cytowanych poetyk, stwierdzając, ii list poetycki „należy zarówno do lirycznej, jak i do epickiej poezji, bywał jednak najczęściej epickim z niejaką cechą satyryczną i dydaktyczną”.

Kłopotliwa jest też klasyfikacja heroid - utworów pisanych w formie listu, którego nadawcą jest sławna postać historyczna lub mitologiczna (nazwa pochodzi od Heroid Owidiusza).

Epistolama forma sprawia, że zarówno Słowacki, jak i Królikowski w części ogólnej swych poetyk omawiają łącznie list poetycki i heroidy. Różnice w ukształtowaniu podmiotu mówiącego, określona tematyka heroid (najczęściej nieszczęścia osobiste, wielkie uczucie, rozterki duchowe), brak akcentowania elementów satyrycznych i dydaktycznych powodują zaklasyfikowanie heroid przez Słowackiego do „kształtów lirycznych”, przez Królikowskiego zaś do rodzaju dramatycznego. „Zewnętrzne” atrybuty listu nie wystarczają więc, aby XIX-wieczni teoretycy określili utwór jako list poetycki (przypomnijmy „listy ściśle dydaktyczne” Królikowskiego).

Wśród możliwych wewnątrzgatunkowych odmian Słowacki, a za nim pozostali, pisze osatyryczno-dydaktycznym typie listu (wzorcem jest tu twórczość Horacego i Boileau), niektórzy wyróżniają też listy poważne i żartobliwe. Królikowski uwzględnia ponadto „listy lekkie prozą przeplatane” (tzw. listy menipejskie). Poza uwagą teoretyków pozostają liczne odmiany drobnych utworów cpistolarnych o charakterze okolicznościowo-użytkowym (np. wierszowane powinszowania, zaproszenia itp.).

Praktyka poetycka. Ust poetycki nie należy do gatunków reprezentatywnych dla literatury XIX w. W okresie romantyzmu zainteresowanie nim jest jednak dość znaczne, natomiast w 1 połowie stulecia zdecydowanie maleje.

W sporym bloku romantycznych listów poetyckich zwraca uwagę wielka rozmaitość j lematyczno-stylistyczna i różny stopień „wierności” wobec tradycji gatunkowej. Do klasycznego wzorca nawiązują m. in. A. Fredro, J. Korsak, A. E. Odyniec. Charakterystyczne dla ich utworów jest akcentowanie sytuacji epistolarnej (podkreśla się oddalenie korespondentów, uzasadnia powód pisania listu, wymienia w tytule oraz indpicie konkretnego adresata), tematyka osobista, łącząca sprawy ważne i błahymi, ujmowana w sposób żartobliwy lub służąca za pretekst do dydaktycznych uogólnień (np. Korsak, Do L. R ; Fredro, Ust do Henryka Rz:, Odyniec, Do Józefa Rahoiy).

Inna grupa wierszy podejmuje częstą w oświeceniu perswazyjną funkcję listu poetyckiego; utwór Ulu, choć w formie jednostkowej deklaracji adresowanej do konkretnej osoby, jest